۴۴۶ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا این عبارت بدون اشکال است: «به فضل فلانی، این مساله تغییر کرد»، یا «با تلاش من، چنین شد»؟
جواب دادند: این عبارت در صورتی که شخص مذکور، اثری در حصول آن داشته باشد، صحیح است. زیرا انسان وقتی به برادرش نیکی کند، بر او فضل دارد. پس وقتی انسان دارای اثری حقیقی در امری باشد، اشکالی ندارد که گفته شود: این به فضل فلانی، یا به خاطر تلاش فلانی یا امثال چنین عباراتی است. زیرا اضافه کردن چیزی به سببی که معلوم است، شرعا و حسا جایز است. زیرا در صحیح مسلم آمده که رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد عمویش ابوطالب فرمود: «اگر من نبودم، در آخرین طبقه‌ی جهنم بود»؟
اما اگر چیزی به سببی اضافه شد که صحیح نبود، جایز نیست، و گاهی ممکن است شرک باشد. مثلا اگر به وجود آمدن چیزی را که کسی جز الله آن را خلق نکرده، به احدی از مخلوقات نسبت دهد، یا چیزی را به مرده‌ای نسبت دهد و ادعا کند که آن مرده این خیر را به او داده؛ امثال اینها، شرک در ربوبیت است.
