۳۳۵. از شیخ رحمه الله سوال شد: چگونه بین این حدیث که رسول الله صلی الله علیه وسلم که می‌فرمایند: «شدیدترین عذاب روز قیامت برای کسانی است که در خلقت، شبیه آنچه الله خلق کرده، درست می‌کنند» و بین اینکه عذاب مشرک در قیامت از همه سخت‌تر است؟
جواب دادند: در جمع بین این دو مساله، چند وجه ذکر شده است:
اول: در حدیث، کلمه‌ی «مِن: از» مقدّر شده، یعنی یکی از شدیدترین عذاب‌ها شامل این چنین اشخاصی است. زیرا این حدیث با لفظ «إنّ من أشدّ الناس عذاباً….» نیز روایت شده. پس «مِن: از» که حذف شده، حمل بر این الفاظ دیگر این حدیث می‌شود که این کلمه در آن ذکر شده است.
دوم: چشیدن سخت‌ترین عذاب، بدین معنا نیست که کسان دیگری در این مورد با آنها سهیم نخواهند بود. بلکه کسانی دیگر نیز چنین عذابی شامل حالشان می‌شود. الله تعالی می‌فرماید: {أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ}[۱]، یعنی: {و آل فرعون را وارد سخت‌ترین عذاب‌ها کنید}، که در این صورت، همگی در شدت عذاب، مشترک هستند.
اما می‌شود به این وجه ایراد گرفته و گفت: نقاش یا مجسمه ساز، مرتکب گناه کبیره می‌شود. در این صورت، چگونه با کافرِ مستکبر مساوی قرار داده می‌شود؟
سوم: شدیدتر بودن عذاب، نسبی است. یعنی عذاب نقاشان و مجسمه سازان به نسبت نافرمانانی که گناهاشان به درجه‌‌ی کفر نرسیده، از همه شدیدتر است. این از همه به صحت نزدیک‌تر است.
[۱] – سوره غافر، آیه «۴۶».
