۱۵۹ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا عذاب قبر، از امور غیبی است یا از امور شهادت[۱]؟

جواب دادند: عذاب قبر از امور غیبی است، و چه بسیار انسان‌هایی که در این قبرها عذاب می‌شوند و ما آن را حس نمی‌کنیم، و چه بسا همسایه‌های آنهایی که عذاب می‌شوند، در نعمت بوده و دری از بهشت به سوی آنان باز شده و ما آن را حس نمی‌کنیم. کسی جز داننده‌ی غیب، یعنی الله، از آنچه در قبرها می‌گذرد خبر ندارد. پس عذاب قبر از امور غیبی است، و اگر وحیی که پیامبر علیه الصلاة و السلام آورده، ما را از آن با خبر نمی‌ساخت، چیزی از آن نمی‌دانستیم. به همین خاطر وقتی زنی یهودی نزد عایشه رضی الله عنها رفته و به او گفت که میت در قبرش عذاب می‌شود، بسیار ترسید، تا اینکه رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد و عایشه او را از قضیه با خبر ساخت و پیامبر صلی الله علیه وسلم آن را تصدیق کرد. اما گاهی اوقات الله هر کس از بندگانش را که بخواهد از آن با خبر می‌کند. چنان که پیامبر صلی الله علیه وسلم را از عذاب دو مردی که در قبر بودند، با خبر ساخت که یکی خبرچینی می‌کرد و دیگری خود را به درستی از ادرار تمیز نمی‌کرد.

اما حکمتی که آن را از امور غیبی قرار می‌دهد این است که:

اولا: الله سبحانه و تعالی، أرحم الراحمین است. اگر ما از عذاب قبر با خبر بودیم، زندگی بر ما تلخ می‌شد. زیرا انسان وقتی بداند پدر یا برادر یا فرزند یا همسر یا یکی از نزدیکانش در قبر عذاب می‌شود و کاری از دست او ساخته نیست، همیشه نگران و مضطرب است و هیچ وقت احساس راحتی نمی‌کند. پس این یکی از نعمت‌های الله است.

دوم: رسوایی برای میت است. اگر این میت که الله او ستر نموده و ما از گناهانی که بین او و الله است بی خبریم، و سپس بمیرد و الله ما را از عذاب شدن او در قبر آگاه نماید، رسوایی بزرگی است. پس مخفی بودن عذاب قبر بر ما، رحمتی از جانب الله بر میت است.

سوم: این باعث می‌شود که دفن میت بسیار سخت شود. چنان که از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت شده است که فرمودند: «اگر ترس از این نبود که یکدیگر را دفن نکنید، از الله می‌خواستم که عذاب قبر را به شما بشنواند». پس یکی از حکمت‌هایش این است که چه بسا دفن مردگان بسیار سخت شده و مردم حاضر نشوند کسی را دفن کنند؛ اگر چه کسی که مستحق عذاب قبر است، حتی اگر جسدش روی زمین باشد هم مورد عذاب قرار می‌گیرد، اما بسیاری از مردم تصور می‌کنند عذاب قبر فقط وقتی است که میت دفن شود و به این خاطر، ممکن است یکدیگر را دفن نکنند.

چهارم: اگر عذاب قبر، آشکار بود، ایمان به آن هیچ مزیتی به حساب نمی‌آمد. چون قابل مشاهده بود و امکان انکار کردن آن وجود نداشت. نیز، این باعث می‌شود همه‌ی مردم ایمان بیاورند. زیرا الله تعالی می‌فرماید: {فَلَمَّا رَأَوْا بَأْسَنَا قَالُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَحْدَهُ}[۲]، یعنی: {وقتی عذاب ما را دیدند، گفتند: به الله یکتا ایمان آوردیم}. پس وقتی مردم این افراد دفن شده را ببیند و فریادهایشان را بشنوند، همگی ایمان آورده و هیچ کسی کفر نمی‌ورزد؛ چون به عذاب قبر یقین داشته و آن را با چشمان خود می‌بیند مثل اینکه آن عذاب بر خودش نازل شده است. حکمت‌های الله تعالی بسیار بزرگ هستند و مومن حقیقی آن است که به خبر الله بیشتر از آنچه با چشمان خود می‌بیند، اعتماد دارد؛ زیرا خبر الله هیچ گونه احتمال وهم یا دروغی در آن وجود ندارد. اما آنچه با چشمان خود می‌بینی، ممکن است توهم باشد. چه بسا انسان‌ها که تصور کرده‌اند هلال را دیده‌اند و در واقع ستاره‌ای دیده‌اند، و چه بسا انسان‌ها که تصور کرده‌اند هلال را دیده‌اند، اما در واقع موی سفیدی را که در پیشانیشان است، دیده‌اند و دچار وهم شده‌اند. چه بسا انسانی که شبحی می‌بیند و می‌گوید این یک نفر است که دارد می‌آید، و وقتی نزدیک‌تر می‌شود، می‌بیند کنده‌ی درختی است، و چه بسا انسانی که ساکن را متحرک و متحرک را ساکن می‌بیند. اما در خبر الله به هیچ وجه احتمال راه ندارد.

از الله برای خود و شما ثبات را خواهانیم. خبر الله سبحانه و تعالی در مورد این امور بسیار محکم‌تر و قوی‌تر از مشاهده است، و این در حالی است که مخفی ماندن این امر، مصالح بزرگی برای مردم در بر دارد.

---

[۱] – یعنی اموری که قابل دیده شدن هستند.

[۲] – سوره غافر، آیه «۸۴».