۱۳۳ – معنای فرموده‌ی پیامبر ﷺ «خواب دیدن مومن یکی از چهل و شش جزء نبوت است»

۱۳۳ – از شیخ رحمه الله سوال شد: معنی این فرموده‌ی پیامبر صلی الله علیه وسلم چیست که می‌فرماید: «خواب دیدن مومن یکی از چهل و شش جزء نبوت است»؟ و چه کسی خوابش تصدیق می‌شود؟

جواب دادند: معنای این فرموده‌ی رسول الله صلی الله علیه وسلم «خواب دیدن مومن، یکی از چهل و شش جزء نبوت است» این است که خواب مومن راست از آب در می‌آید، زیرا مثال‌هایی است که ملائکه آن را به خواب بیننده نشان می‌دهند، و ممکن است خبر از اتفاقی باشد که افتاده، یا اتفاقی باشد که خواهد افتاد و طبق خواب، اتفاق هم بیفتد، که این خواب را در صدق مدلولش، همانند وحی نبوت قرار می‌دهد، اگر چه با آن تفاوت دارد. به همین خاطر است که جزئی از چهل و شش جزء نبوت است، و تخصیص اجزای آن به چهل و شش جزء، از امور توقیفی است که حکمت آن مثل حکمت تعداد رکعت‌های نماز و تعداد نمازها، فهمیده نمی‌شود.

اما کسی که خوابش تصدیق می‌شود: شخص مومن راستگو است که خوابش نیز صالح باشد. اگر انسان در هنگام بیداری‌اش راستگو بوده و دارای ایمان و تقوا باشد، خوابى که می‌بیند غالبا راست است و به همین خاطر این حدیث در بعضی روایات به رویای صالحه مقید شده است. در صحیح مسلم از حدیث ابوهریره رضی الله عنه آمده رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «کسی خوابش صادق‌تر است که راستگوتر باشد».

اما این نیز باید دانسته شود که آنچه انسان در خواب می‌بیند، سه نوع است:

نوع اول: خواب حق و صالح، و این همان است که رسول الله صلی الله علیه وسلم از آن خبر داده که جزئی از چهل و شش جزء نبوت است، و غالبا اتفاق می‌افتد. اما احیانا همان طوری که انسان در خواب دیده، اتفاق می‌افتد، و احیانا نیز مثل ضرب المثل در خواب اتفاق می‌افتد. در خواب، مثالی زده می‌شود که مثل آن در بیداری اتفاق می‌افتد، اما کاملا شبیه آنچه در خواب دیده، اتفاق نمی‌افتد. مثل خوابی که رسول الله صلی الله علیه وسلم قبل ازغزوه‌ی احد دید که شمشیرش دچار شکستگی شده و دید که گاوی ذبح می‌شود. تعبیر شکستی در شمشیر، شهادت حمزه رضی الله عنه بود. زیرا قبیله‌ی انسان در دفاع از او و نیرومند کردنش و نصرت دادنش، همانند شمشیر هستند، و تعبیر گاوی که سرش بریده شد، شهادت اصحابى بود که در احد به شهادت رسیدند. زیرا خیر بسیاری در گاو وجود دارد، و همچنین صحابه نیز اهل علم و نفع رساندن به خلق و انجام اعمال صالح بودند.

نوع دوم: حلم: چیزی است که انسان از جریان‌هایی که در طول زندگی‌اش می‌افتد، در خواب مشاهده می‌کند. زیرا بسیاری از مردم چیزهایی را در خواب می‌بینند که در بیداری به آن فکر می‌کنند و در بیداری برایشان اتفاق افتاده، و این نوع خواب، هیچ حکمی ندارد.

نوع سوم: ترس از طرف شیطان. زیرا شیطان در خواب، چیزهایی را برای انسان به تصویر می‌کشد که انسان از آن به خاطر خود یا مال یا خانواده و یا جامعه‌اش می‌ترسد. چون شیطان دوست دارد حزن مومنین را ببیند، چنان که الله تعالی می‌فرماید: { إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّيْطَانِ لِيَحْزُنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيْسَ بِضَارِّهِمْ شَيْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ}[۱]، یعنی: {یقینا نجوا کردن، از طرف شیطان است تا مومنان را محزون نماید، و (اینکار) ضرری به آنها نخواهد رساند مگر به إذن الله}. هر چیزی که باعث ناراحتی انسان در زندگی‌اش شده و صفای زندگی‌اش را مکدر کند، شیطان بر آن حریص است. چه این چیز در بیداری باشد یا در خواب. زیرا شیطان، چنان که الله تعالی می‌فرماید، دشمن است: { إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا}[۲]، یعنی: {همانا شیطان دشمن شماست، پس او را دشمن بگیرید}. این نوع از خواب دیدن: رسول الله صلی الله علیه وسلم ما را راهنمایی کرده تا از آن پرهیز کنیم. ایشان دستور داده که هر کس در خواب، چیزی دید که نامناسب است، از آن به الله پناه برد و سه بار به سمت چپ خود تف کند و بر پهلوی دیگرش بخوابد و درباه‌ی آنچه در خواب دیده، با هیچ کس حرفی نزند. هر وقت این امور را انجام داد، هر چه در خواب ببیند که باعث ناراحتی‌اش شود، هیچ ضرری به او نخواهد رساند. این مورد بسیار پیش می‌آید و زیاد در مورد آن سوال می‌شود. اما دوای آن، همان چیزی است که رسول الله صلی الله علیه وسلم بیان فرموده؛ چنان که در حدیث جابر رضی الله عنه آمده: «وقتی کسی از شما خوابی دید که از آن ناراحت می‌شود، سه بار به سمت چپ خود تف کند، و سه بار از شیطان به الله پناه برد و از پهلویی که بر آن خوابیده، جابجا شود»، و چنان که در حدیث ابوسعید خدری رضی الله عنه در بخاری آمده: «وقتی کسی از شما خوابی دید که ناراحتش می‌کند، این از شیطان است. پس از شر آن به الله پناه برد و در مورد آن با کسی سخن نگوید، که هیچ ضرری به او نمی‌رساند»، و چنان که در حدیث ابوقتاده در مسلم آمده که گفت: «من خوابی می‌دیدم که به خاطرش بد احوال می‌شدم، تا اینکه از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می‌فرماید: رویای نیکو از جانب الله است. پس هنگامی که یکی از شما خوابی دید که مورد پسندش بود، در مورد آن فقط با کسی صحبت کند که دوستش دارد، و اگر خواب بدی دید، سه بار در سمت چپ خود تف کند، و از شر شیطان و شر آن خواب به الله پناه برد، و در مورد آن با هیچ کس صحبت نکند، که در این صورت، هیچ ضرری به او نمی‌رسد»، و در حدیث ابوهریره رضی الله عنه آمده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «و اگر کسی از شما خواب بدی دید، برخاسته و نماز بخواند، و در مورد آن با هیچ کس صحبتی نکند». روایت مسلم.

بنا بر این رسول الله صلی الله علیه وسلم کسی را که خواب بد می‌بیند، به چند چیز امر می‌کند:

۱ . سه بار تف به سمت چپ خود کند.

۲ . سه بار از شر شیطان به الله پناه برد.

۳ . از شر خوابی که دیده، به الله پناه برد.

۴ . از پهلویی که خوابیده به پهلوی دیگر بچرخد.

۵ . در مورد آن با هیچ کس صحبت نکند.

۶ . برخیزد و نماز بخواند.

[۱] – سوره مجادله، آیه «۱۰».

[۲] – سوره فاطر، آیه «۶».

تعداد بازدید: 14

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

(133) سئل فضيلة الشيخ: ما معنى قول النبي ﷺ : ” رؤيا المؤمن جزء من ستة وأربعين جزءاً من النبوة ” ؟ ومن الذي تصدق رؤياه؟

فأجاب بقوله : معنى قوله ﷺ : “رؤيا المؤمن جزء من ستة وأربعين جزءاً من النبوة” أن رؤيا المؤمن تقع صادقة لأنها أمثال يضربها الملك للرائي، وقد تكون خبراً عن شيء واقع، أو شيء سيقع فيقع مطابقاً للرؤيا فتكون هذه الرؤيا كوحي النبوة في صدق مدلولها وإن كانت تختلف عنها ولهذا كانت جزءاً من ستة وأربعين جزءاً من النبوة وتخصيص الجزء بستة وأربعين جزءاً من الأمور التوقيفية التي لا تعلم حكمتها كأعداد الركعات والصلوات.

وأما الذي تصدق رؤياه فهو الرجل المؤمن الصدوق إذا كانت رؤياه صالحة، فإذا كان الإنسان صدوق الحديث في يقظته وعنده إيمان وتقوى فإن الغالب أن الرؤيا تكون صادقة، ولهذا جاء هذا الحديث مقيداً في بعض الروايات بالرؤيا الصالحة من الرجل الصالح، وفي صحيح مسلم من حديث أبي هريرة رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ أن النبي ﷺ قال: ” أصدقهم رؤيا أصدقهم حديثاً “.

ولكن ليعلم أن ما يراه الإنسان في منامه ثلاثة أقسام:

القسم الأول: رؤيا حق صالحة وهي التي أخبر عنها النبي ﷺ أنها جزء من ستة وأربعين جزءاً من النبوة، وغالباً ما تقع، ولكن أحياناً يكون وقوعها على صفة ما رآه الإنسان في منامه تماماً، وأحياناً يكون وقوعها على صفة ضرب الأمثال في المنام، يضرب له المثل ثم يكون الواقع على نحو هذا المثل وليس مطابقاً له تماماً، مثل ما رأى النبي، عليه الصلاة والسلام، قبيل غزوة أحد أن في سيفه ثلمة، ورأى بقراً تنحر، فكان الثلمة التي في سيفه استشهاد عمه حمزة رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ لأن قبيلة الإنسان بمنزلة سيفه في دفاعهم عنه ومعاضدته ومناصرته، والبقر التي تنحر كان استشهاد من استشهد من الصحابة رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم لأن في البقر خيراً كثيراً، وكذلك الصحابة رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُم كانوا أهل علم ونفع للخلق وأعمال صالحة.

القسم الثاني : الحلم وهو ما يراه الإنسان في منامه مما يقع له في مجريات حياته، فإن كثيراً من الناس يرى في المنام ما تحدثه نفسه في اليقظة وما جرى عليه في اليقظة وهذا لا حكم له.

القسم الثالث: إفزاع من الشيطان، فإن الشيطان يصور للإنسان في منامه ما يفزعه من شيء في نفسه، أو ماله، أو في أهله، أو في مجتمعه، لأن الشيطان يحب إحزان المؤمنين كما قال الله تعالى:(إنما النجوى من الشيطان ليحزن الذين آمنوا وليس بضارهم شيئاً إلا بإذن الله) (سورة المجادلة، الآية ” 10 “) فكل شيء ينكد على الإنسان في حياته ويعكر صفوه عليه فإن الشيطان حريص عليه سواء ذلك في اليقظة أو في المنام، لأن الشيطان عدو كما قال الله تعالى: (إن الشيطان لكم عدو فاتخذوه عدواً‌) (سورة فاطر، الآية ” 6 “) وهذا النوع الأخير أرشدنا رسول الله ﷺ إلى التحرز منه فأمر من رأى في منامه ما يكره أن يستعيذ بالله من الشيطان، ومن شر ما رأى، وأن يتفل عن يساره ثلاث مرات، وأن ينقلب على جنبه الآخر، وأن لا يحدث أحداً بما رأى فإذا فعل هذه الأمور فإن ما رآه مما يكره في منامه لا يضره شيئاً.

وهذا يقع كثيراً من الناس ويكثر السؤال عنه لكن الدواء له ما بينه النبي ﷺ كما في حديث جابر عند مسلم ” إذا رأى أحدكم الرؤيا يكرهها فليبصق عن يساره ثلاثاً، وليستعذ بالله من الشيطان ثلاثاً، وليتحول عن جنبه الذي كان عليه”. وكما في حديث أبي سعيد الخدري عند البخاري ” إذا رأى أحدكم ما يكره فإنما هي من الشيطان فليستعذ من شرها ولا يذكرها لأحد فإنها لا تضره”. وكما في حديث أبي قتادة عند مسلم قال: ” كنت أرى الرؤيا فتمرضني حتى سمعت رسول الله ﷺ يقول : الرؤيا الصالحة من الله فإذا رأى أحدكم ما يحب فلا يحدث بها إلا من يحب، وإن رأى ما يكره فليتفل عن يساره ثلاثاً، وليتعوذ بالله من شر الشيطان وشرها، ولا يحدث بها أحداً فإنها لن تضره”. وفي حديث أبي هريرة رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ أن النبي ﷺ قال: “فإن رأى أحدكم ما يكره فليقم فليصل ولا يحدث بها الناس”. أخرجه مسلم.

فأمر النبي ﷺ من رأى ما يكره بأمور:

أن يبصق عن يساره ثلاثاً.
أن يستعيذ بالله من شر الشيطان ثلاثاً.
أن يستعيذ بالله من شر ما رأى .
أن يتحول عن جنبه الذي كان عليه إلى الجنب الآخر.
أن لا يحدث بها أحداً.

6. أن يقوم فيصلي.

مطالب مرتبط:

۱۳۲ – آیا رسول الله ﷺ معصوم از شرک است؟

۱۳۲ – از شیخ رحمه الله سوال شد: چرا الله این خطاب را متوجه رسول الله صلی الله علیه وسلم کرده است: { وَلَا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنْفَعُكَ وَلَا يَضُرُّكَ}[۱]، یعنی: {و غیر از الله کسی را که هیچ سود و زیانی برایت ندارد، نخوان}، با اینکه رسول الله صلی الله علیه […]

ادامه مطلب …

۱۳۴ – جمع بین دو آیه:‌ ﴿تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ﴾ و ﴿لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ﴾

چگونه بین این دو آیه جمع بندی کنیم: ﴿تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ﴾، (یعنی: آنها رسولانی هستند که برخی را بر برخی دیگر برتری داده‌ایم)، و این فرموده: ﴿لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ﴾، (یعنی: هیچ فرقی بین هیچ کدام از آنها قائل نمی‌شویم)؟

ادامه مطلب …

۱۲۷ – آدم علیه السلام، رسول بود یا نبی؟

۱۲۷ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا آدم علیه السلام، رسول بود یا نبی؟ جواب دادند: آدم علیه السلام رسول نبود، بلکه نبی بود، چنان که در حدیثی که ابن حبان در صحیح خود آورده از رسول الله صلی الله علیه وسلم سوال شد: آیا آدم، نبی بود؟ فرمود: «بله، نبی‌ای بود که […]

ادامه مطلب …

۱۲۴ – فرق بین رسول و نبی

۱۲۴ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا فرقی بین رسول و نبیّ وجود دارد؟ جواب دادند: بله. اهل علم می‌گویند: نبیّ کسی است که الله، شریعتی را به سوی او وحی کرده، و به او دستور تبلیغ آن را نداده است. بلکه خود به آن عمل می‌کند و الزامی برای تبلیغ آن ندارد. […]

ادامه مطلب …

۱۲۳ – آیا رسولان در فضیلت با هم برابرند؟

۱۲۳ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا رسولان علیهم الصلاة و السلام، در فضیلت با هم برابر هستند؟ جواب دادند: رسولان علیهم الصلاة والسلام، در فضیلت، مساوی نیستند. به دلیل این فرموده‌ی الله تعالی: { تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ}[۱]، یعنی: {ما، برخی از آن […]

ادامه مطلب …

۱۳۵ – معجزات پیامبر ﷺ چه بود؟

۱۳۵ – از شیخ رحمه الله در مورد معجزات پیامبر صلی الله علیه وسلم سوال شد. جواب دادند: معجزات پیامبر صلی الله علیه وسلم، یعنی نشانه‌هایی که دال بر رسالت او و اینکه او فرستاده‌ی برحق الله است، بسیارند. بزرگ‌ترین نشانه، همین قرآن کریم است. چنان که الله تعالی می‌فرماید: { وَقَالُوا لَوْلَا أُنْزِلَ عَلَيْهِ […]

ادامه مطلب …