(۶۸۵۶) حکم قسم دروغ برای دریافت پاسپورت جدید

(۶۸۵۶) سوال: من به دروغ قسم خوردم تا پاسپورت جدید بگیرم در حالی که پاسپورت قبلی دارم اما آن برای سفر مناسب نیست؛ چه کار باید بکنم؟ لطفاً مرا راهنمایی کنید و الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به شما جزای خیر دهد.

جواب:

قبل از پاسخ به این سؤال، دوست دارم به این مسئله‌ی خطرناک هشدار دهم و آن فریب دادن دولت با دروغ و نیرنگ است، این کار حرام است و جایز نیست که انسان به اولیای امور دروغ بگوید یا آنها را با نیرنگ در قوانینی که وضع کرده‌اند فریب دهد مگر اینکه آن قوانین متضمن معصیت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ باشند؛ لذا هر قانونی که معصیت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و رسولش را در بردارد، اطاعت از اولیای امور در آن بر ما واجب نیست، به این معنا که اگر ما را به معصیت امر کنند یا از اطاعت منع کنند، نباید با آنها موافقت کنیم زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {یَـٰۤأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوۤا۟ أَطِیعُوا۟ ٱللَّهَ وَأَطِیعُوا۟ ٱلرَّسُولَ وَأُو۟لِی ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡ} [سوره النساء: ۵۹]: (ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید الله را، و اطاعت کنید پیامبر، و صاحبان امر‌تان را).

پس اطاعت از اولیای امور تابع اطاعت الله و رسولش است و به همین دلیل فعل (اطاعت) در این آیه برای اولیای امور تکرار نشده است بلکه گفته شده: {أَطِیعُوا۟ ٱللَّهَ وَأَطِیعُوا۟ ٱلرَّسُولَ وَأُو۟لِی ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡ} [سوره النساء: ۵۹]: (اطاعت کنید الله را، و اطاعت کنید پیامبر، و صاحبان امر‌تان را) و نگفته است “أطيعوا اولى الأمر” زیرا اطاعت از آنها تابع اطاعت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و رسول است و رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم نیز فرمودند: «إِنَّمَا الطَّاعَةُ فِي الْمَعْرُوفِ» [۱]: (اطاعت کردن (از غیر الله) فقط در معروف می‌باشد) اما در کار منکر، هیچ اطاعتی نیست.

برخی از مردم چنین فهمیده‌اند که اطاعت از اولیای امور فقط در مواردی واجب است که آن‌ها به اطاعت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ امر کنند یعنی اگر آن‌ها به اطاعتی دستور دهند، بر ما واجب است که از آن‌ها اطاعت کنیم و اگر از معصیتی نهی کنند، واجب است از آن‌ها پیروی کنیم، این غلط است زیرا اگر هر کسی به شما امر کند که از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ اطاعت کنید، بر شما واجب است که آن اطاعت را انجام دهید، چه از روی وجوب در چیزهایی که واجب است و چه از روی استحباب در چیزهایی که مستحب است و اگر این مفهوم مراد بود، هیچ تفاوتی بین اولیای امور و دیگران وجود نداشت.

اما اگر اولیای امور به چیزی دستور دهند، از سه حالت خارج نیست: یا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و رسولش به آن امر کرده‌اند، که در این صورت، قبل از هر چیز، باید از آن به دلیل اطاعت از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و رسولش پیروی کرد سپس به دلیل اطاعت از ولی امر مانند وقتی که اولیای امور به برگزاری نماز استسقاء در زمان خشکسالی و نباریدن باران امر کنند؛ در این حالت، نماز استسقاء متأکد است چون از یک سو جزء شریعت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است و از سوی دیگر اولیای امور به آن دستور داده‌اند.

حالت دوم این است که آن‌ها به معصیت امر کنند یعنی به چیزی که ترک واجب یا انجام حرام را در بر دارد که در این حالت، هیچ اطاعتی بر مخلوق در معصیت خالق واجب نیست، چه ولی امر باشد، چه مادر یا پدر یا هر شخص دیگری باشد؛ هیچ کس نباید با اطاعت از مخلوق، خالق را نافرمانی کند و در اطاعت از اولیای امور در موارد غیر معصیت، نظم و امنیت برقرار می‌شود و امور به‌درستی پیش می‌روند زیرا اگر مردم رها گردند تا به‌طور خودسرانه عمل کنند و هر کسی بر اساس نظر خود رفتار کند، امت پراکنده می‌شود، دل‌ها از هم جدا می‌شوند و دین نیز متفرق می‌گردد و نظم و امنیت به هم می‌ریزد.

اما از رحمت و نعمت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است که اطاعت از اولیای امور در غیر معصیت را بر ما واجب کرده است تا امنیت برقرار شود، نظام ادامه پیدا کند و اتحاد حاصل شود و یکی از این موارد، تنظیم برخی از امور مانند قوانین راهنمایی و رانندگی است و تنظیمات دیگر مانند تنظیمات امور سفر است که اطاعت از دستور ولی امر در این موارد اطاعت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است چرا که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {یَـٰۤأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوۤا۟ أَطِیعُوا۟ ٱللَّهَ وَأَطِیعُوا۟ ٱلرَّسُولَ وَأُو۟لِی ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡ} [سوره النساء: ۵۹]: (ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید الله را، و اطاعت کنید پیامبر، و صاحبان امر‌تان را) این پیامی است که به این سؤال‌کننده و دیگران ابلاغ می‌کنم.

اما مورد دوم، پاسخ به سؤال این مرد است، به او می‌گویم: او اشتباه بزرگی مرتکب شده چرا که با تقلب و جعل، اولیای امور و مسئولین را فریب داده است، بنابراین بر او واجب است از این اشتباه به سوی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ توبه کند همچنین او بر این موضوع قسم خورده است، که این قسم، قسمی حرام است و گناه او را بیشتر می‌کند بلکه برخی از علما گفته‌اند که این نوع قسم از نوع “یمین غموس” است که فرد را در گناه غرق می‌کند سپس به آتش دوزخ می‌کشاند چرا که او بر امری که می‌دانسته دروغ است، قسم خورده است در نتیجه، او باید از دو چیز به سوی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ توبه کند:

اول: قسم دروغینی که آگاهانه خورده است.

دوم: فریب دادن اولیای امور.

[۱] صحیح بخاری: كتاب الأحكام، باب السمع والطاعة للإمام ما لم تكن معصية، شماره (٦٧٢٦)، وصحیح مسلم: كتاب الإمارة، باب وجوب طاعة الأمراء في غير معصية، شماره (١٨٤٠).

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: حلفت كاذبًا لاستخراج جواز جديد مع العلم بأن لديّ جوازًا سابقًا، ولكن لا يصلح للسفر، فماذا أعمل؟ أفيدوني وجزاكم الله خيرا؟

فأجاب رحمه الله تعالى: قبل الإجابة على هذا السؤال أود أن أنبه على هذه المسألة الخطيرة، وهي تحيل المواطنين على النظام بالكذب والخداع، فإن هذا محرم، ولا يحلُّ للإنسان أن يكذِبَ على ولاة الأمور، أو يخدعهم بالتحيل على الأنظمة التي سَنُّوها، اللهم إلا أن تكون أنظمة فيها معصية الله -عز وجل – فإن كل نظام فيه معصية الله ورسوله، فإنه لا يجب علينا أن نطيع ولاة الأمور فيه، يعني لو أمرونا بمعصية، أو نهونا عن طاعة، فإننا لا نوافقهم في ذلك، لأن الله -تعالى- يقول ﴿ یَـٰۤأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوۤا۟ أَطِیعُوا۟ ٱللَّهَ وَأَطِیعُوا۟ ٱلرَّسُولَ وَأُو۟لِی ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡ ﴾ [النساء: ٥٩].

فجعل طاعة ولاة الأمور تابعة لطاعة الله ورسوله، ولهذا لم يُعِدِ الفِعْل عندها بل قال ﴿ أَطِیعُوا۟ ٱللَّهَ وَأَطِیعُوا۟ ٱلرَّسُولَ وَأُو۟لِی ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡ ﴾ [النساء: ٥٩] ولم يقل: أطيعوا أولي الأمر. لأن طاعتهم تابعة لطاعة الله ورسوله وقال النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم : «إِنَّمَا الطَّاعَةُ فِي المَعْرُوفِ». أما في المنكر، فلا طاعة.

وقد فهم بعض الناس أن طاعة ولاة الأمور إنما تجب في طاعة الله، يعني إذا أمروا بطاعة، وجب علينا طاعتهم، وإذا نَهَوا عن معصية، وجب علينا طاعتهم، وهذا غلط، لأن طاعة الله لو أمرك بها أي واحد من الناس لكان عليك أن تقوم بهذه الطاعة، إما وجوبا فيما يجب، أو استحبابا فيما يستحب، ولو كان هذا هو المراد لم يكن بين ولاة الأمور وغيرهم فرق.

لكن ولاة الأمور إذا أمروا بشيء، فلا يخلو من ثلاث حالات إما أن يكون الله ورسوله قد أمر به فهذا يطاع طاعة الله ورسوله قبل كل شيء، ثم طاعة لولي الأمر، كما لو أمروا بصلاة الاستسقاء عند الجذب وتحوط المطر، فإن صلاة الاستسقاء تكون هنا متأكَّدة، لأنها من شريعة الله من وجه، ولأن ولاة الأمور أمروا بها.

الحال الثانية: أن يأمروا بمعصية، أي بشيء يتضمن ترك الواجب، أو فعل المحرم، فهذا لا طاعة فيه لمخلوق، لا ولي أمر، ولا أُمَّ، ولا أَبَ، ولا غيرهم، لا يحل لأحد أن . يعصي الله بطاعة مخلوق من المخلوقين، فلا طاعة لمخلوق في معصية الخالق، وبطاعة ولاة الأمور في غير المعصية يتحقق النظام والأمن، وتنسجم الأمور، لأن الناس لو تُركوا فوضى، وصار كل واحد يأخذ بما يرى لتشتتت الأمة، وتفرّقت قلوبها، وتفرّق دينها، واختل نظامها وأمنها.

ولكن من رحمة الله ونعمته أن أوجب علينا طاعة ولاة أمورنا في غير معصيته، حتى يستتب الأمن، ويستمر النظام ويحصل الالتئام، ومن ذلك تنظيم بعض الأمور كالتنظيمات المرورية مثلا وغيرها من تنظيمات أمور السفر، فإن امتثال أمر ولي الأمر في ذلك من طاعة الله -عز وجل- لأن الله -تعالى- قال: ﴿ یَـٰۤأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوۤا۟ أَطِیعُوا۟ ٱللَّهَ وَأَطِیعُوا۟ ٱلرَّسُولَ وَأُو۟لِی ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡ ﴾ [النساء: ٥٩]. هذه كلمة أوجهها لهذا السائل وغيره.

أما الأمر الثاني: فهو الجواب على سؤال هذا الرجل، فأقول له: إنه أخطأ خطأ عظيما، حيث خدع ولاة الأمر والمسئولين بتزويره، فعليه أن يتوب إلى الله من هذا الخطا، ثم إنه حلف على ذلك، فتكون يمينه هذه يمينًا مُحَرَّمَة، يزداد بها إثما، بل قال بعض العلماء: إنها من اليمين الغَمُوس التي تغمس صاحبها في الإثم، ثم في النار، فإنه حلف على أمر هو فيه كاذب، وهو يعلم أنه كاذب، فعليه التوبة إلى الله من أمرين:

الأمر الأول: الخلف على الكذب، وهو يعلم.

والأمر الثاني: خداع ولاة الأمور.