(۶۲۴۷) سوال: بارک الله فیکم، شیخ بزرگوار، من مرتکب برخی معاصی شدم و سپس توبه نصوحی به درگاه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ نمودم؛ آیا توبه‌ای برایم پذیرفته می‌شود؟ مأجور باشید.

جواب:

داستانی را نقل می‌کنم که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم برای ما روایت کردند، فرمودند: «كَانَ فِيمَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ رَجُلٌ قَتَلَ تِسْعَةً وَتِسْعِينَ نَفْسًا، فَسَأَلَ عَنْ أَعْلَمِ أَهْلِ الْأَرْضِ، فَدُلَّ عَلَى رَاهِبٍ، فَأَتَاهُ، فَقَالَ: إِنَّهُ قَتَلَ تِسْعَةً وَتِسْعِينَ نَفْسًا، فَهَلْ لَهُ مِنْ تَوْبَةٍ ؟ فَقَالَ: لَا. فَقَتَلَهُ، فَكَمَّلَ بِهِ مِائَةً، ثُمَّ سَأَلَ عَنْ أَعْلَمِ أَهْلِ الْأَرْضِ، فَدُلَّ عَلَى رَجُلٍ عَالِمٍ، فَقَالَ: إِنَّهُ قَتَلَ مِائَةَ نَفْسٍ، فَهَلْ لَهُ مِنْ تَوْبَةٍ؟ فَقَالَ: نَعَمْ، وَمَنْ يَحُولُ بَيْنَهُ وَبَيْنَ التَّوْبَةِ، انْطَلِقْ إِلَى أَرْضِ كَذَا وَكَذَا، فَإِنَّ بِهَا أُنَاسًا يَعْبُدُونَ اللَّهَ، فَاعْبُدِ اللَّهَ مَعَهُمْ، وَلَا تَرْجِعْ إِلَى أَرْضِكَ؛ فَإِنَّهَا أَرْضُ سَوْءٍ. فَانْطَلَقَ حَتَّى إِذَا نَصَفَ الطَّرِيقَ أَتَاهُ الْمَوْتُ، فَاخْتَصَمَتْ فِيهِ مَلَائِكَةُ الرَّحْمَةِ وَمَلَائِكَةُ الْعَذَابِ، فَقَالَتْ مَلَائِكَةُ الرَّحْمَةِ: جَاءَ تَائِبًا مُقْبِلًا بِقَلْبِهِ إِلَى اللَّهِ. وَقَالَتْ مَلَائِكَةُ الْعَذَابِ: إِنَّهُ لَمْ يَعْمَلْ خَيْرًا قَطُّ. فَأَتَاهُمْ مَلَكٌ فِي صُورَةِ آدَمِيٍّ، فَجَعَلُوهُ بَيْنَهُمْ، فَقَالَ: قِيسُوا مَا بَيْنَ الْأَرْضَيْنِ، فَإِلَى أَيَّتِهِمَا كَانَ أَدْنَى فَهُوَ لَهُ. فَقَاسُوهُ، فَوَجَدُوهُ أَدْنَى إِلَى الْأَرْضِ الَّتِي أَرَادَ، فَقَبَضَتْهُ مَلَائِكَةُ الرَّحْمَةِ» : (در ميان امت های پيش از شما شخصی بود که نود و نُه نفر را کشته بود؛ آنگاه به جستجوی داناترين فرد آن سرزمين پرداخت؛ راهبی را به او نشان دادند. نزد وی رفت و گفت: نود و نه نفر را کشته است، آيا راهی برای توبه دارد؟ راهب پاسخ داد: «خير»؛ پس او را هم کشت و با کشتن او شمارِ کشته هايش را به صد نفر رساند، باز به جستجوی عالم ترين فرد آن سرزمين پرداخت، عالمی را به او نشان دادند، به عالم خبر داد که صد نفر را کشته است، آيا فرصت توبه دارد؟ عالم پاسخ داد: چه کسی ميان او و توبه مانع می شود؟ و به او گفت: به فلان سرزمين برو؛ آنجا مردمی هستند که الله را عبادت می کنند، تو نيز با آنان الله را عبادت کن و به سرزمين خود بازنگرد که سرزمين بدی است، آن شخص به راه افتاد و در نيمه‌ی راه مرگش فرارسيد‌، چنین بود که ملائکه ی رحمت و ملائکه‌ی عذاب درباره ی وی اختلاف کردند، ملائکه‌ی رحمت گفتند: او با توبه و قلبی که متوجه الله شده بود، به سوی الله روی آورد، ملائکه‌ی عذاب گفتند: او هرگز کار نيکی انجام نداده است، آنگاه مَلَکی در شکل و قيافه‌ی انسان نزدشان آمد. آنها او را ميان خود داور قرار دادند؛ گفت: فاصله ی دو سرزمين (مبدأ و مقصد) را اندازه بگيريد، به هر کدام نزديک تر بود، جزو اهالی آنجاست، اندازه گرفتند و ديدند به سرزمين مقصدش نزديک تر است، پس ملائکه‌ی رحمت (جان) او را گرفتند) این شخص از امت‌های پیشین بود که بر آنها سختی‌ها و قیوداتی بود اما الحمدلله، این امت با رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم از آن سختی‌ها و قیودات رهایی یافته است و در قرآن می‌فرماید: {قُلۡ یَـٰعِبَادِیَ ٱلَّذِینَ أَسۡرَفُوا۟ عَلَىٰۤ أَنفُسِهِمۡ لَا تَقۡنَطُوا۟ مِن رَّحۡمَةِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ یَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ جَمِیعًاۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِیمُ} [سوره الزمر: ۵۳]: ([ای پیامبر،] به بندگانم که [در ارتکاب به شرک و گناه] زیاده‌روی کرده‌اند، بگو: «از رحمت الهی مأیوس نباشید؛ چرا که [اگر توبه کنید،] الله همه‌ی گناهانتان را می‌بخشد، به راستی که او تعالی بسیار آمرزنده و مهربان است) و می‌فرماید: {وَٱلَّذِینَ لَا یَدۡعُونَ مَعَ ٱللَّهِ إِلَـٰهًا ءَاخَرَ وَلَا یَقۡتُلُونَ ٱلنَّفۡسَ ٱلَّتِی حَرَّمَ ٱللَّهُ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ وَلَا یَزۡنُونَۚ وَمَن یَفۡعَلۡ ذَ ٰ⁠لِكَ یَلۡقَ أَثَامࣰا* یُضَـٰعَفۡ لَهُ ٱلۡعَذَابُ یَوۡمَ ٱلۡقِیَـٰمَةِ وَیَخۡلُدۡ فِیهِۦ مُهَانًا* إِلَّا مَن تَابَ وَءَامَنَ وَعَمِلَ عَمَلࣰا صَـٰلِحࣰا فَأُو۟لَـٰۤىِٕكَ یُبَدِّلُ ٱللَّهُ سَیِّـَٔاتِهِمۡ حَسَنَـٰتࣲۗ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورࣰا رَّحِیمࣰا} [سوره الفرقان: ۶۸-۷۰]: (و کسانی که معبودی دیگر با الله نمی‌خوانند و کسی که الله [کشتنش را] حرام کرده است، جز به‌حق نمی‌کشند و زنا نمی‌کنند؛ و هر کس این [گناهان] را مرتکب شود، کیفرِ گناه [خویش] را می‌بیند* روز قیامت، عذابش چندین برابر می‌گردد و با خواری در آن [عذاب] جاودان می‌ماند* مگر کسی‌ که توبه کند و ایمان آورد و کاری شایسته انجام دهد؛ اینانند که الله بدی‌هایشان را به نیکی‌ها تبدیل می‌کند و الله همواره آمرزگاری مهربان است) این گروه کسانی بودند که به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ شرک ورزیدند، انسان‌های بی‌گناه را به ناحق کشتند و مرتکب زنا شدند؛ بدین وسیله حقوق الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ، جان‌های محترم و اعراض را پایمال کردند، با این حال، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ درباره‌ی آن‌ها می‌فرماید: {إِلَّا مَن تَابَ وَءَامَنَ وَعَمِلَ عَمَلࣰا صَـٰلِحࣰا فَأُو۟لَـٰۤىِٕكَ یُبَدِّلُ ٱللَّهُ سَیِّـَٔاتِهِمۡ حَسَنَـٰتࣲۗ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورࣰا رَّحِیمࣰا} [سوره الفرقان: ۷۰]: (مگر کسی‌ که توبه کند و ایمان آورد و کاری شایسته انجام دهد؛ اینانند که الله بدی‌هایشان را به نیکی‌ها تبدیل می‌کند و الله همواره آمرزگاری مهربان است) حتی منافقان اگر توبه کنند، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ توبه‌شان را می‌پذیرد، چنانکه می‌فرماید: {إِنَّ ٱلۡمُنَـٰفِقِینَ فِی ٱلدَّرۡكِ ٱلۡأَسۡفَلِ مِنَ ٱلنَّارِ وَلَن تَجِدَ لَهُمۡ نَصِیرًا* إِلَّا ٱلَّذِینَ تَابُوا۟ وَأَصۡلَحُوا۟ وَٱعۡتَصَمُوا۟ بِٱللَّهِ وَأَخۡلَصُوا۟ دِینَهُمۡ لِلَّهِ فَأُو۟لَـٰۤىِٕكَ مَعَ ٱلۡمُؤۡمِنِینَۖ وَسَوۡفَ یُؤۡتِ ٱللَّهُ ٱلۡمُؤۡمِنِینَ أَجۡرًا عَظِیمࣰا} [سوره النساء: ۱۴۵-۱۴۶]: (همانا منافقان در پایین‌ترین درجاتِ دوزخند و هرگز یاوری برایشان نخواهی یافت* مگر کسانی که توبه کردند و [باطنِ خویش را] اصلاح نمودند و به [کتابِ] الله تمسک جستند و دین خود را برای الله خالص گرداندند؛ که اینان با مؤمنانند و الله پاداش بزرگی به مؤمنان خواهد داد).
بنابراین به این برادر سؤال‌کننده می‌گوییم: اگر از هر گناهی به سوی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ توبه کردی، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ توبه‌ات را می‌پذیرد، هرچند گناه بزرگ باشد، و چه‌بسا پس از توبه، حالت بهتر از پیش از توبه شود.
اما اگر گناه مربوط به حق الناس باشد، باید خود را از آن برئ کنی؛ اگر مال کسی را گرفته‌ای، به او بازگردان، اگر ظلمی در حق آبروی کسی روا داشته‌ای، مانند غیبت در مجالس، و او از غیبتت آگاه شده یا بیم داری که آگاه شود، از او حلالیت بطلب؛ و اگر او از غیبت اطلاعی ندارد و بیم اطلاعش را هم نداری، برایش استغفار کن و در همان مجالسی که او را غیبت کرده‌ای، او را به نیکی یاد کن و ویژگی‌های پسندیده‌اش را بیان نما،
از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ برای خودمان و شما توبه را خواهانیم.