(۲۸۳۳) سوال: حکم کسی که به دو رکعتی که امام در نماز عشا آن را سری می­خواند رسیده چیست؟ آیا برای مأموم مستحب است که هنگام تکمیل دو رکعت به صورت جهری بخواند؟ آیا در آن دو رکعت همراه فاتحه سوره­ای دیگری را می­خواند یا اینکه بر فاتحه اکتفا می­کند؟

جواب:

می­گوییم: کسی که با امام در آخر نمازش رسید و بلند شد برای اینکه آنچه از وی فوت شده را قضا کند اهل علم پیرامون آن اختلاف نموده­اند که آیا آنچه را قضا می­کند اول نمازش است یا اینکه آخر نمازش؟ برخی از علما می­گویند: مسبوق هنگامی که برای قضا نمودن بعد از امامش بلند شد اول نمازش را قضا می­کند بنابراین سوره­ی فاتحه و سوره­ی بعد از آن را می­خواند زیرا این دو رکعت که آن­ها را قضا می­کند اول نمازش محسوب می­شوند.

برخی می­گویند: آنچه را قضا می­کند آخر نمازش محسوب می­شود به دلیل فرموده­ی رسول الله ﷺ: «ما أدرکتم فصلوا، و ما فاتکم فأتموا»[۱](هر اندازه از نماز را که رسیدید بخوانید و هر چه از شما فوت شد را تکمیل نمایید) و اتمام یک چیز به معنای انجام دادن پایانش برای تکمیل اول آن است و در روایتی آمده­: «و ما فاتکم فاقضوا»[۲](هر چه از شما فوت شد را کامل کنید) و فرموده­اش «فأتموا» آن را تفسیر می­کند زیرا قضاء به معنای اتمام می­آید همان­طور که الله À می­فرماید: {فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ}[فصلت: ۱۲]( پس آن­ها را (به صورت) هفت آسمان در دو روز ساخت) یعنی تمام کرد، همچنین در فرموده­ی الله À: {ثُمَّ قَضَىٰ أَجَلًا ۖ وَأَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ ۖ }[انعام: ۲](سپس مدتی را مقرر کرد، و (برای قیامت) مدتی معین نزد اوست) یعنی آن را تمام کرد و به پایان رساند.

لذا قول صحیح این است که هر چه مسبوق آن را قضا می­کند آخر نمازش است و نه اول نمازش و آنچه به وضوح بر آن دلالت دارد این است که اگر شخص رکعت آخر نماز مغرب را درک نمود سپس بلند شد برای اینکه قضا کند در این صورت هنگامی که یک رکعت خواند برای تشهد اول می­نشیند و اگر آنچه آن را قضا می­کرد اول نمازش بود برای تشهد اول بعد از رکعت اولی نمی­نشست و دو رکعت را با یک تشهد قضا می­کرد لذا هر کسی که یک رکعت از نماز مغرب را درک کرد هنگامی که یک را خواند برای تشهد اول می­نشیند.

بنابراین می­گوییم: همراه فاتحه سوره­ای را نخوان و به صورت جهری نخوان. این قول راجح در این مسأله است.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] أحمد: (۲/۳۱۸)، نسائی: کتاب الإمامة، باب السعی إلی الصلاة، شماره­ی (۸۶۱).