(۵۵۰۵) حکم ازدواج اقوام پس از رضاع میان دو کودک

(۵۵۰۵) سوال: نوزاد پسری با دختر خاله‌ی خود از مادر دختر شیر خورده‌اند. دختر نیز از خاله‌ی خود که مادر این پسر می‌شود، شیر خورده و با هم برادر و خواهر شده‌اند و ازدواجشان با هم صحیح نیست. اما بقیه‌ی برادران و خواهران این دو که شیر نخورده‌اند، تکلیفشان چیست؟ آیا می‌توانند با هم یکدیگر ازدواج کنند؟ سوال دیگر اینکه آیا این درست است که اگر برادر بزرگتر، از زنی شیر خورد و آن زن، مادر شیری‌اش شد، بقیه‌ی برادرانش نیز با این زن محرم شده و نمی‌توانند با دخترانش ازدواج کنند؟

جواب:

مساله‌ی اول این بود که: اگر زنی از مادر مردی شیر خورد و مرد نیز از مادر این زن شیر خورد، حکمش چیست؟ می‌گوییم: به نسبت این مرد، پسران و دختران زنی که از او شیر خورده، برادران و خواهرانش محسوب می‌شوند. همچنین پسران و دختران شوهر این زن که از زنان دیگرش هستند نیز برادر و خواهر او به حساب آمده و برای او جایز نیست که با هیچ کدام از دختران این زن و نیز دختران شوهر این زن ازدواج کند؛ زیرا شوهر زن، پدر او بوده و زن نیز مادرش به حساب می‌آید. اما ازدواج با دختری که از مادر این مرد شیر خورده، به دو علت حرام است:

یک: وقتی که مرد، از مادر دختر شیر خورده، دیگر برادر او به حساب می‌آید.

دو: وقتی که دختر از مادر مرد شیر خورده، خواهر آن مرد به حساب می‌آید.

همچنین برای برادرانش نیز حرام است که با این دختر ازدواج کنند. فرقی نمی‌کند که برادرانِ مادری باشند یا پدری؛ چون اگر اینها برادران مادری باشند، برادر مادری این دختر نیز می‌شوند و اگر برادران پدری باشند، برادران پدری این دختر هم می‌شوند و در صورتی که شوهر فقط همین یک زن را داشته باشد، فرزندان این زن، برادران و خواهران شقیق این دختر می‌شوند.

خلاصه‌ی سخن اینکه برای مردی که از مادر دختر شیر خورده، جایز نیست که با هیچ کدام از دختران این زن یا دختران شوهر این زن ازدواج کند. همچنین برای دختری که از مادر این مرد شیر خورده، جایز نیست با هیچ یک از برادران این مرد ازدواج کند.

سوال: آیا درست است که اگر برادر بزرگتر از زنی شیر خورد و زن، مادر شیری او شد، باعث می‌شود که برادران کوچکتر از خودش نیز نتوانند با دختران این زن که مادر شیری اوست، ازدواج کنند؟

جواب:

شیرخوارگی ربطی به برادران شخص شیر خورده ندارد و به آنها منتقل نمی‌شود. یعنی برادران این پسر می‌توانند با دختران این زن که به برادرشان شیر داده، ازدواج کنند و فرقی هم نمی‌کند که بزرگتر از او باشند یا کوچکتر؛ زیرا آنها اصلا از این زن شیر نخورده‌اند.

سوال: جناب شیخ، شیرخوارگی که باعث ایجاد محرمیت می‌شود، چه شروطی دارد؟

جواب:

شروطش این است که:

یک: از آدمیزاد شیر خورده باشند.

دو: قبل از گرفتن بچه از شیر یا قبل از دو سالگی باشد.

سه: پنج بار به بالا شیر خورده باشد.

همچنین بعضی از علما شرط دانسته‌اند که شیر جاری شده در پستان زن به خاطر زایمان یا نزدیکی باشد. اما ظاهر ادله نشان می‌دهد که چنین چیزی شرط نیست. این قول جمهور اهل علم است. یعنی حتی اگر زنی بکر، شیر در پستانش جاری شد و به نوزادی شیر داد، مادر شیری او به حساب می‌آید، حتی اگر ازدواج هم نکرده باشد؛ به خاطر عام بودن این فرموده‌ی اللهÀ که: {وَأُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْضَعْنَكُمْ} [نساء: ۲۳]: (و مادرانتان که شما را شیر داده‌اند). یعنی شروط شیرخوارگی چنین می‌شود: از آدمیزاد شیر بخورند، و قبل از دو سالگی یا گرفتن بچه از شیر باشد، و تعداد دفعات آن پنج بار به بالا باشد. حال اگر از غیر انسان شیر خوردند؛ مثلا دو کودک شیر یک گوسفند را بخورند، در این صورت برادر نیستند. همچنین اگر شیرخوارگی بعد از دو سالگی و یا بعد از این باشد که بچه را از شیر گرفته‌اند، دیگر تاثیری ندارد. زیرا شیر دادن به شخص بزرگسال باعث ایجاد محرمیت نمی‌شود. همچنین اگر یک یا دو یا سه یا چهار بار شیر بخورد، محرمیتی ایجاد نمی‌شود. دلیل آن نیز حدیث ام المومنین عایشهÈ است که می‌گوید: «یکی از چیزهایی که در قرآن نازل شده بود، این بود که ده بار شیرخوارگی، باعث ایجاد محرمیت می‌شود. سپس این حکم نسخ شده و حکم جدید آمد که با پنج بار شیرخوارگی، محرمیت ایجاد می‌شود. رسول اللهﷺ در حالی از دنیا رفت که این آیات هنوز در قرآن قرائت می‌شد»[۱]. آنجا که گفت: «این آیات هنوز در قرآن قرائت می‌شد»، بدین معنی نیست که کسی بعد از وفات پیامبرﷺ آن را حذف کرده باشد. بلکه معنایش این است که در اواخر حیات رسول اللهﷺ نسخ شده، تا جایی که برخی هنوز خبر از نسخ آیه نداشتند و بعد از وفات پیامبرﷺ نیز هنوز آن را تلاوت می‌کردند.

سوال: جناب شیخ، آیا شرط است که کودک، پستان زن را حتما به دهان بگیرد؟

جواب:

خیر، این شرط نیست و بر این اساس اگر زنی شیر خود را دوشیده و در فنجان یا هر چیزی دیگری ریخته و آن را به کودکی بنوشاند و بقیه‌ی شروطی که قبلا ذکر کردیم هم به جا آمد، آن کودک فرزند او محسوب می‌شود.

سوال: در چنین حالتی، تعداد را چگونه باید حساب کنیم؟

جواب:

هر بار که کودک از این فنجان شیر خورد و سپس آن را کنار گذاشت و باز دوباره در وقت دیگری آمده و از آن نوشید و سپس آن را کنار گذاشت و برای بار سوم در وقت دیگری آمده و آن را نوشید و سپس کنار گذاشت تا اینکه پنج بار کامل این کار را تکرار کند.

[۱] تخریج آن قبلا بیان شد. لفظ حدیث چنین است: «كَانَ فِيمَا أُنْزِلَ مِنَ الْقُرْآنِ: ‌عَشْرُ ‌رَضَعَاتٍ مَعْلُومَاتٍ يُحَرِّمْنَ. ثُمَّ نُسِخْنَ: بِخَمْسٍ مَعْلُومَاتٍ. فَتُوُفِّيَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَهُنَّ فِيمَا يُقْرَأُ مِنَ الْقُرْآنِ».

تعداد بازدید: 1

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: رضع ولد مع ابنة خالته من أمها، وكذلك البنت رضعت من خالتها أُمّ ذلك الولد، فصارا إخوة يحرم زواجهما من بعض، ولكن ما الحل بالنسبة لإخوانهم الباقين الذين لم يتراضعوا، هل يجوز زواجهم من بعضهم أم لا؟ وهل صحيح أن الأخ الأكبر إذا رضع من امرأة وصارت أمه من الرضاع يحجب، ويمنع إخوتهم الباقون الأصغر منه من الزواج ببنات هذه المرأة التي هي أمهم من الرضاع؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: المسألة الأولى وهي: إذا رضعت امرأة من أُمّ رجل، ورضع الرجل من أمها نقول بالنسبة لهذا الرجل يكون أبناء المرأة التي رضع منها وبناتها إخوة له، وكذلك أبناء زوجها وبناته من غيرها يكونون إخوة له، ولا يحل له أن يتزوج أحدًا من بنات هذه المرأة التي أرضعت، ولا من بنات الرجل الذي كان زوجا لها؛ لأن الرجل أبوه وهي أمه، وأما البنت التي رضعت من أمه فيَحْرُم عليه نكاحها لسببين:

أولا: أنه كان أخا لها حين رضع من أمها.

ثانيا : كانت أختا له حين رضعت من أمه.

ويحرم على إخوته أن يتزوجوا بهذه البنت، سواء كانوا إخوة له من الأم، أم إخوة له من الأب؛ لأنهم إن كانوا إخوة له من الأم صاروا إخوة لهذه البنت من الأم، وإن كانوا إخوة له من الأب صاروا إخوة لهذه البنت من الأب، وإن كانت الأم لم يتزوج زوجها عليها، وكل الأولاد أولادهما جميعا، صارت البنت أختا لهم شقيقة من الأم والأب.

وخلاصة القول أن هذا الرجل الذي رضع من أم البنت لا يحل له أن يتزوج بأحد من بناتها، ولا من بنات زوجها، وأن البنت التي رضعت من أمه لا يحل لأحد من إخوته أن يتزوج بها.

هل صحيح أن الأخ الأكبر إذا رضع من امرأة، وصارت أمه من الرضاع يحجب، ويُمْنَع إخوتهم الباقون الأصغر منه من الزواج ببنات هذه المرأة التي هي أمه؟

فأجاب رحمه الله تعالى: إن إخوة الراضع لا يؤثر الرضاع فيهم شيئا، فيجوز لإخوة هذا الراضع أن يتزوجوا من البنات، أي من بنات المرأة التي أرضعت، سواء أكانوا أكبر منه أم أصغر منه؛ لأنهم لم يرضعوا من هذه المرأة.

فضيلة الشيخ: ما شروط الرضاع المحرم ؟

فأجاب -رحمه الله تعالى-: شروط الرضاع المحرم:

1 – أن يكون من آدمية.

٢ – وأن يكون قبل الفطام أو قبل الحولين.

3- وأن يكون خمس رضعات فأكثر.

واشترط بعض العلماء أن يكون ناشئًا عن حمل أو وطء، ولكن ظاهر الأدلة أن ذلك ليس بشرط، وهو قول جمهور أهل العلم، وأن المرأة البكر لو در لبنها على طفل فأرضعته فإنها تكون أمّا له، وإن لم تتزوج؛ لعموم قوله تعالى: ﴿ وَأُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْضَعْنَكُمْ ﴾ [النساء: ۲۳]. فصارت شروط الرضاع أن يكون من آدمية وأن يكون قبل الفطام أو قبل الحولين وأن يكون خمس رضعات فأكثر، فإن كان من غير آدمية، كما لو ارتضع طفلان من لبن شاة مثلا، فإنهما لا يكونان أخوين وكذلك لو كان الرضاع بعد الحولين والفطام فإنه لا أثر له، فرضاع الكبير لا يؤثر ، وكذلك لو كان رضعة واحدة، أو رضعتين، أو ثلاث ،رضعات أو أربع رضعات، فإنه لا يثبت به؛ التحريم لحديث عائشة رضي الله عنها الذي رواه مسلم قالت: «كَانَ فِيمَا أُنْزِلَ مِنَ الْقُرْآنِ: عَشْرُ رَضَعَاتٍ مَعْلُومَاتٍ يُحَرَّمْنَ، ثُمَّ نُسِخْنَ، بِخَمْسٍ مَعْلُومَاتٍ، فَتُوُفِّيَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم، وَهُنَّ فِيمَا يُقْرَأُ مِنَ الْقُرْآنِ».

وقولها : وَهُنَّ فِيمَا يُقْرَأُ مِنَ الْقُرْآنِ». لا يعني أن أحدًا حَذَفها بعد موت الرسول صلى الله عليه وسلم وإنما معناه أن النسخ كان متأخرا، فلم يعلم بعض الناس بنسخها، فصار يتلوها بعد موت النبي صلى الله عليه وسلم.

فضيلة الشيخ: هل يشترط مباشرة المرتضع لثدي المرضعة؟

فأجاب رحمه الله تعالى: لا هذا ليس بشرط، وعلى هذا فلو أن المرأة حلبت من لبنها في فنجان أو نحوه، وشربه الطفل، وتمت الشروط التي أشرنا إليها من قبل، صار ولدا لها.

فضيلة الشيخ: كيف نعتبر العدد في مثل هذه الحالة؟

فأجاب رحمه الله تعالى: نعتبر العدد إذا رضع هذا الطفل من هذا الفنجان ثم انفصل، وجاء مرة أخرى ورضع في وقت آخر ثم انفصل، وجاء في مرة ثالثة في وقت آخر ثم انفصل، حتى يتم خمس مرات.