(۵۲۹۷) حکم وجوب یا عدم وجوب خدمت زن در خانه

(۵۲۹۷) سوال: در کتابی آمذه است که از حق زن است که خدمت شوهرش و خدمت خانه‌‌ای که با شوهر خود در آن زندگی می‌کنند که در آن خدمت اولاد می‌باشد را نکند و به تعبیر دیگر: اسلام این انواع از خدمت‌ها را برای زن واجب نکرده است همانطور که در نصوص فقهی سه مذهب حنفی، شافعی و حنبلی آمده است و این نیز نظر مؤلف در کتابش است، صحت این قول از جهت نظر اسلامی چگونه است؟

جواب:

قبل از جواب دادن به این سوال دوست دارم کتابی که مؤلف آن یکی از مردم می‌باشد با هر درجه‌ی علمی و دینی که بوده باشد و فتوایی که از یک عالم صادر می‌شود به اسلام نسبت داده نشود در صورتی که بسیار ممکن است این نظر که گمان کرده است همان اسلام است یا گمان کرده است که حکم اللهÀ و رسولشﷺ می‌باشد، موافق با حکم اللهÀ و رسول اللهﷺ و از اسلام نباشد یعنی از احکام اسلامی نباشد، فقط گفته می‌شود احکام فقهی و مانند آن بدون این که عموما به اسلام نسبت داده شود زیرا تنها کسی که به اسم اسلام صحبت می‌کند فقط رسول اللهﷺ می‌باشد اما اهل علم هرآنچه را در مدلولات قرآن و سنت می‌بیند، تعبیر می‌کند و جایز و ممکن است آنچه را که او می‌بیند خطا باشد.

سپس به جواب سوال می‌پردازیم؛ آیا زن باید خدمت شوهرش را بکند یا نه؟ این مسئله اهل علم در مورد آن اختلاف کرده‌اند بعضی از آن‌ها نظرشان بر این است که لازم نیست خدمت شوهر خود را بکند نه کم و نه زیاد آن حتی آشپزی نهار و شام و مانند آن نیز لازم نیست که انجام دهد.

و بعضی از علما نظرشان بر این است که آنچه عرف بدان دلالت می‌دهد لازم است که انجام دهد یعنی آنچه عرف از خدمت کردن بدان دلالت می‌دهد در خوردنی و نوشیدنی و لباس و غیره آنچه که در عرف جریان دارد و زنان به آن ملتزم هستند تا این که اگر کسی از آن مخالفت نمود، مخالفت با معروف (معاشرت نیک) کرده است پس لازم است که آن را انجام دهد.

و این قول راجح است که زن باید در آنچه عرف به آن دلالت می‌دهد با شوهر خود تعامل کند و بر اساس آنچه در زمان و مکان بین مردم متعارف است، با شوهر خود معاشرت کند زیرا اللهÀ می‌‌فرماید: {وَعَاشِرُوهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِ} [سوره النساء: ۱۹] : (و با آن‌ها بطور شایسته رفتار کنید): همانگونه که شوهر نیز باید با او معاشرت شایسته داشته باشد و این به اختلاف زمان و مکان و احوال مردم و اختلاف قلبله‌ها و عادات، متفاوت است لذا زن نیز باید با او معاشرت شایسته داشته باشد زیرا اللهÀ می‌‌فرماید: {وَلَهُنَّ مِثۡلُ ٱلَّذِی عَلَیۡهِنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ وَلِلرِّجَالِ عَلَیۡهِنَّ دَرَجَةࣱ} [سوره البقرة: ۲۲۸] : (و برای زنان حقوق شایسته‌ای است همانند (حقوق و وظایفی) که بر عهده آن‌هاست، و مردان بر آنان برتری دارند): پس زنان نیز مانند مردان باید معاشرت شایسته‌‌ای با ایشان داشته باشند و مردان نیز مانند زنان باید معاشرت شایسته‌ای با آن‌ها داشته باشند.

بر همین اساس شاید ما در یک وقتی از اوقات بگوییم: باید در آشپزی و شستن ظرف و لباس شوهر و فرزندانش و مراقبت از فرزندش را بکند و مصلحت‌های شوهرش را به جا آورد و در وقت دیگر بگوییم: لازم نیست که آشپزی کند و لازم نیست که لباسش و لباس شوهر وفرزندانش را بشوید بر اساس آنچه در عرف بین مردم رایج است و اگر در این تأمل کردی می‌یابی که قرآن و سنت بدان دلالت می‌دهند.

تعداد بازدید: 3

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: جاء في كتاب من حق الزوجة أن تمتنع عن خدمة زوجها، وخدمة بيت الزوجية، بما فيها خدمة الأولاد. وبتعبير آخر: إن الإسلام لا يُوجب على ذمة الزوجة هذه الأنواع من الخدمة؛ كما في النصوص الفقهية للمذاهب الثلاثة: الحنفي والشافعي والحنبلي. وهذا هو رأي هذا المؤلف، وقوله في كتابه، فما مدى صحة هذا القول من وجهة النظر الإسلامية؟

فأجاب رحمه الله تعالى: قبل الجواب على هذا السؤال أحب ألا يُنسب الكتاب المؤلَّف، الذي ألفه رجل من الناس، أيا كان مستواه العلمي والديني، ولا أحب أن تُنسب فتوى صدرت من عالم إلى أن ذلك هو الإسلام؛ إذ من الممكن جدا أن يكون هذا الرأي الذي زَعَم أنه هو الإسلام، أو هذا الحكم الذي زعم أنه هو حكم الله ورسوله، ليس موافقا لحكم الله ورسوله، وليس من الإسلام، أي من الأحكام الإسلامية وإنما يُقال: الأحكام الفقهية، وما أشبه ذلك، دون أن يُنسب إلى الإسلام عمومًا؛ لأن الذي يتكلم باسم الإسلام هو رسول الإسلام صلى الله عليه وسلم، أما أهل العلم فكل يعبر عما يراه في مدلولات الكتاب والسنة، وجائز أن يكون ما يراه خطأ.

ثم نأتي بعد ذلك إلى الجواب عن السؤال، وهو: هل يلزم المرأة أن تخدم زوجها أم لا؟ هذه المسألة اختلف فيها أهل العلم، فمنهم من يرى أنه لا يلزمها أن تخدم زوجها، لا في قليل، ولا في كثير، حتى في طبخ الغداء والعشاء ونحوه، فلا يلزمها أن تقوم به.

ومنهم من يرى أنه يلزمها أن تقوم بما دل عليه العُرف في ذلك، فما دل عليه العرف من الخدمة، سواء كان ذلك في مأكل أو مشرب، أو ملبس، أو غير ذلك، مما جرى به العُرْف؛ بأن النساء يلتزمن به، حتى تُعَدَّ مَنِ امتنعت من ذلك مخالفة للمعروف وجافية، فإنه يلزمها أن تقوم به.

وهذا القول هو الراجح: أن المرأة يجب عليها أن تعاشر زوجها بما دل عليه العرف، وبما كان متعارفًا بين الناس بحسب الأحوال، وبحسب الأزمان وبحسب الأمكنة؛ لقوله تعالى: ﴿ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ﴾ [النساء: ١٩]. فكما أن على الزوج أن يعاشرها بالمعروف وهذا يختلف باختلاف الأزمان وباختلاف الأماكن، وباختلاف الأحوال، وباختلاف القبائل والعادات، فعليها هي أيضًا أن تعاشره كذلك؛ لأن الله يقول: ﴿ وَلَهُنَّ مِثۡلُ ٱلَّذِی عَلَیۡهِنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ وَلِلرِّجَالِ عَلَیۡهِنَّ دَرَجَةࣱ ﴾ [البقرة: ۲۲۸] فعليهن مثل ما عليهم بالمعروف، ولهن ما لهم بالمعروف.

وبناء على ذلك فإننا قد نقول في وقت من الأوقات: يلزمها أن تخدم زوجها في الطبخ، وغسيل الأواني وغسيل ثيابه وثيابها وثياب أولادها، وحضانة ولدها، والقيام بمصالحه. وقد نقول في وقت آخر: لا يلزمها أن تطبخ، ولا يلزمها أن تغسل ثيابها، ولا ثياب ،زوجها، ولا ثياب أولادها، حسب ما يجري به العُرْف المتبع المعتاد، وهذا إذا تأملته وجدته ما يدل عليه القرآن والسنة.