(۳۷۷۵) حکم کسی که از روی جهل رمضان را روزه نگرفته است

(۳۷۷۵) سوال: حکم کسی که از روی جهل و بی‌مبالاتی، رمضان را روزه نگرفته، چیست؟ شایان ذکر است که منظور، اولین رمضان پس از بلوغ او است.

جواب:

در سؤال، دو ویژگی جهل و بی‌مبالاتی را بیان کرده است که این ‌دو ویژگی، تفاوت زیادی با هم دارند؛ اگر روزه را از روی جهل، ترک کرده و گمان برده که روزه بر وی واجب نیست مانند دختر کوچکی که با حیض به بلوغ برسد و گمان کند که فقط با کامل شدن پانزده سالگی بالغ خواهد شد. در این صورت بر وی واجب است قضای رمضان را به جا آورد زیرا واجبات و فرایض با جهل، ساقط نمی‌شود. این مسئله برای بسیاری از زنان که در سن کم و با حیض به بلوغ می‌رسند اتفاق می‌افتد؛ در این حالت، زن شرم دارد که خانواده‌اش را از حیض شدن خود باخبر سازد لذا روزه نمی‌گیرد و گاهی حتی روزهای حیض را نیز روزه می‌گیرد؛ لذا به شخص اول که روزه نگرفته می‌گوییم: واجب است قضای آن ماه‌هایی که بعد از بلوغ، روزه نگرفته‌ای را به جای آوری. به شخص دوم که روزهای حیض را نیز روزه می‌گرفته است می‌گوییم: واجب است روزهایی که در مدت‌زمان حیض، روزه گرفته‌ای را اعاده کرده و دوباره روزه بگیری چون روزه گرفتن در حالت حیض، صحیح نیست.

اما اگر از روی سهل‌انگاری، روزه نگرفته است؛ یعنی می‌دانسته که روزه بر او واجب است اما سهل‌انگاری و سستی کرده و روزه نگرفته است؛ اگر چنین باشد: کسی که می‌داند روزه‌ی رمضان بر او واجب است سپس از روی سستی و سهل‌انگاری روزه نگیرد، قضا گرفتن فایده‌ای برایش ندارد و از او پذیرفته نخواهد شد حتی اگر هزار ماه، روزه بگیرد! زیرا عبادت‌هایی که زمان محدودی دارند، انجام آن در شروع و پایانش فقط در همان زمان مشخص و محدود، صحیح است لذا اگر کسی آن عبادت‌ را قبل از شروع زمان و دخول وقت مشخصش انجام دهد، از وی پذیرفته نخواهد شد و اگر بعد از پایان وقتش انجام دهد نیز از وی پذیرفته نخواهد شد مگر این که عذر شرعي داشته باشد که تأخير در انجام آن عبادت را برایش جایز قرار دهد. این قاعده‌ در مورد تمام عبادت‌های زمان‌دار، صحیح است.

بنابراین اگر کسی برای مدت معیّنی نماز را از روی سستی و سهل‌انگاری ترک کند اما به طور مطلق ترک نکند چنان که مثلا روزی بخواند و روزی نخواند، قضای نمازهایی که بدون عذر ترک کرده و نخوانده، بی‌فایده است زیرا قضای آن بعد از خروج و پایان وقتش بدون عذر، پذیرفته نخواهد شد؛ به دلیل فرموده‌ی رسول الله ﷺ که فرمود: «من عمل عملاً ليس عليه أمرنا فهو رد»[۱] : (هر کس عملی انجام دهد که دین و امر ما بر آن نباشد، مردود است). در نتیجه به کسی که روزه‌ی ماه رمضان را از روی سستی و سهل‌انگاری ترک کرده است می‌گوییم: قضای آن روزه سودی برایت ندارد اما باید به درگاه الله ﷻ توبه کنی، اعمال صالح زیادی انجام دهی و دوباره مرتکب چنین کاری نشوی. از الله À خواستار توفیق هستیم.

۱- تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 1

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما حكم من لم يصم رمضان الجهل منه وعدم مبالاة، علما بأن السَّنة التي لم يصم فيها هي أول سنة لبلوغه أو بلوغها؟

فأجاب رحمه الله تعالى: سؤاله مُركَّب من وصفين فيما ذكر، فهو يقول: عن جهل منه وعدم مبالاة، وبينهما فرق عظيم:

فإذا كان قد ترك الصومَ عن جهل منه، ظانًا أن الصوم لا يجب عليه؛ مثل أن تبلغ المرأة بالحيض وهي صغيرة، وتظن أن البلوغ لا يحصل إلا بتمام خمس عشرة سنة، فإن هذه يجب عليه قضاءُ رمضان؛ لأن الواجبات لا تسقط بالجهل، وهذه المسألة تقع كثيرًا لبعض النساء اللاتي يبلغن بالحيض وهنَّ صغار، فتستحي المرأة أن تُبْلغَ أهلها بحيضها، فتجدها لا : تصوم، وأحيانًا تصوم حتى أيام الحيض.

فنقول للأولى التي لم تصم يجب عليك أن تقضي الشهور التي لم تصوميها بعد بلوغكِ.

ونقول للثانية التي كانت تصوم في أيام الحيض: يجب عليك أن تُعيدي ما صمته في الحيض؛ لأن الصوم في الحيض لا يصح.

وأما قوله أو متهاونًا. فظاهره أنه يعني أنه لم يَصُمْ متهاونا بالصوم مع علمه بوجوبه، فإن كان الأمر كما فهمتُه فإنَّ من ترك صوم رمضان متهاونا به -مع علمه بوجوبه- لا ينفعه قضاؤه، ولا يُقبل منه، ولو صام ألفَ شَهْرٍ؛ مع وذلك لأن العبادات المؤقتة بوقت محدود في أوله وآخره لا يصح أن تقع إلا في ذلك الوقت المحدود، فمن فعلها قبل دخول وقتها لم تُقْبَل منه، ومَنْ فَعَلَها بعد دخول وقتها لم تُقبل منه، إلا أن يكون معذورًا بعذر شرعي يبيح له التأخير، وهذا عام في كل العبادات المؤقتة.

وعلى هذا فمن ترك الصلاة تهاونا مدةً معلومة، ولكنه لم يتركها تركا مطلقا؛ مثل أن يصلي يومًا ويَدَعَ يوما، فإنه لا ينفعه قضاء ذلك اليوم الذي ترك الصلاة فيه؛ لأن قضاءها بعد خروج وقتها بدون عذر لا يُقْبَلُ، لقول النبي صلى الله عليه وسلم: «مَنْ عَمِلَ عَمَلًا لَيْسَ عَلَيْهِ أَمْرُنَا فَهُوَ رَدُّ».

وعلى هذا فنقول لمن ترك صيام شهر رمضان متهاونا: إنه لا ينفعك قضاؤه، ولكن عليك أن تتوب إلى الله – سبحانه وتعالى-، وتُكْثِر من الأعمال الصالحة، وألا تعود لمثل هذا الفعل. والله الموفق.