سه‌شنبه 22 ربیع‌الثانی 1447
۲۲ مهر ۱۴۰۴
14 اکتبر 2025

رساله‌ای در توضیح حکم عکاسی یا فوتوگرافی

رساله

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین. و أصلی و أسلّم علی نبینا محمد، و علی آله، و صحبه أجمعین، و من تبعهم بإحسان إلی یوم الدین.

اما بعد: سوالات بسیاری درباره‌ی مصاحبه‌ای که بین من و نماینده‌ی مجله‌ی «المسلمون» به تاریخ جمعه، ۲۹/۱۱/۱۴۱۰ هـ در شماره ۲۸۱ در مورد حکم عکس «فوتوگرافی» صورت گرفته، مطرح شده است. در این مصاحبه من گفته‌ام که عکس «فوتوگرافی» فوری – که عکس فورا چاپ شده و بیرون می‌آید – شامل تصویری که رسول الله صلی الله علیه وسلم از آن نهی فرموده و فاعل آن را لعنت کرده، نمی‌شود.

علت آن را هم ذکر کرده، و سپس گفتم: اما، خوب است بپرسیم: هدف از این کار چیست؟

«اگر هدف از آن، چیزی مباح است، این عمل نیز به خاطر اینکه هدف، مباح است، مباح می‌شود، و اگر هدف مباح نیست، این عمل نیز حرام می‌شود، نه به این خاطر که تصویر است، بلکه به خاطر اینکه هدفش از این کار، رسیدن به چیز حرامی است».

همچنین، از آنجایی که طرف مصاحبه‌ی من، یک روزنامه نگار است، مثالی از عکس حرام در مورد روزنامه‌ها زدم، که این مثال، تصویر زنان در صفحات جراید و مجلات است، و با ذکر مثال‌های دیگر، از موضوع خارج نشده و فقط به ذکر قاعده‌ی فوق الذکر اکتفا کردم؛ یعنی: هر وقت هدف از آن، چیزی مباح است، این عمل نیز به خاطر اینکه هدف، مباح است، مباح می‌شود، و هر وقت هدف مباح نیست، این عمل نیز حرام می‌شود.

اما برخی از سوال کنندگان در مورد این مصاحبه، تمایل به ذکر مثال‌های بیشتری برای ‌تصاویر مباح و حرام دارند. برای اجابت تمایل آنها، مثال‌هایی از تصاویر مباح می‌زنم:

هدف از این عکس، چیزی باشد که نیاز به اثبات آن باشد. مثل اثبات شخصیت، و یا حادثه‌ی رانندگی و جنایی، و اجرایی باشد. مثلا از او خواسته شود چیزی را اجرا کند. او نیز این عکس را بگیرد تا اثبات کند که کار را انجام داده است.

از مثال‌های تصویر حرام:

  1. عکس یادگاری: مثل تصویر دوستان و مراسم ازدواج و امثال آن است. زیرا مستلزم گرفتن عکس‌هایی است که نیازی به آن نیست، و این کار، حرام است. زیرا از رسول الله صلی الله علیه وسلم ثابت است که ملائکه وارد خانه‌ای که در آن تصویر وجود دارد، نمی‌شوند. نیز، از جمله‌ی عکس‌های حرام، نگه داشتن عکس شخص مرده‌ای است که برایش عزیز است؛ مثل پدر یا مادر و برادر، که هر از چند گاهی به آن نگاه می‌کند. چون این کار حزنش را تجدید می‌کند و قلبش را به او تعلق می‌دهد.
  2. تصویر برای تمتع نفسی یا لذت جنسی به وسیله‌ی نگاه کردن به آن باشد. چون این کار منجر به فاحشه می‌شود.

بر کسی که چنین عکس‌هایی و برای چنین اهدافی دارد، واجب است که آنها را از بین ببرد، تا به خاطر جمع آوری این چنین عکس‌هایی، گناهکار نشود.

اینها مثال‌هایی از قاعده‌ای بود که ذکر کردم. اما فقط منحصر در اینها نیست. اما کسی که الله به او فهم عطا کرده باشد، می‌تواند بر اساس این قاعده، حکم بقیه‌ی عکس‌ها را بفهمد.

از الله تعالی برای همه خواهان هدایت و توفیق به آن چیزی هستم که دوست دارد و راضی است.

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

رسالة

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد لله رب العالمين وأصلي وأسلم على نبينا محمد ، وعلى آله ، وصحبه أجمعين ، ومن تبعه بإحسان إلى يوم الدين.

أما بعد : فقد كثر السؤال حول ما نشر في المقابلة التي جرت بيني وبين مندوب جريدة “المسلمون” يوم الجمعة 29/11/1410هـ بالعدد 281 حول حكم التصوير “الفوتوغرافي” وذكرت في هذه المقابلة أني لا أرى أن التصوير “الفوتوغرافي” الفوري- الذي تخرج فيه الصورة فوراً دون تحميض – داخل في التصوير الذي نهى عنه الرسول ، ﷺ ، ولعن فاعله .

وذكرت علة ذلك ثم قلت : ولكن ينبغي أن يقال : ما الغرض من هذا العمل؟

“إذا كان الغرض شيئاً مباحاً صار هذا العمل مباحاً بإباحة الغرض المقصود منه ، وإذا كان الغرض غير مباح صار هذا العمل حراماً لا لأنه من التصوير ، ولكن لأنه قصد به شيء حرام” .

وحيث إن الذي يخاطبني رجل صحفي ، ذكرت مثالاً من المحرم يتعلق بالصحافة ، وهو تصوير النساء على صفحات الجرائد والمجلات ، ولم أستطرد بذكر الأمثلة اكتفاء بالقاعدة الآنفة الذكر ، وهي أنه متى كان الغرض مباحاً كان هذا العمل مباحاً ، ومتى كان الغرض غير مباح كان هذا العمل حراماً.

ولكن بعض السائلين عن هذه المقابلة رغبوا في ذكر المزيد من الأمثلة للمباح والمحرم . وإجابة لرغبتهم أذكر الآن من الأمثلة المباحة:

أن يقصد بهذا التصوير ما تدعو الحاجة إلى إثباته كإثبات الشخصية ، والحادثة المرورية والجنائية ، والتنفيذية مثل أن يطلب منه تنفيذ شيء فيقوم بهذا التصوير لإثباته.

ومن الأمثلة المحرمة :

1- التصوير للذكرى ، كتصوير الأصدقاء ، وحفلات الزواج ، ونحوها ، لأن ذلك يستلزم اقتناء الصور بلا حاجة وهو حرام ، لأنه ثبت عن النبي-ﷺ – أن الملائكة لا تدخل بيتاً فيه صورة . ومن ذلك أن يحتفظ بصورة ميت حبيب إليه كأبيه وأمه وأخيه يطالعها بين الحين والآخر لأن ذلك يجدد الأحزان عليه ، ويوجب تعلق قلبه بالميت.

2- التصوير للتمتع النفسي أو التلذذ الجنسي برؤية الصورة، لأن ذلك يجر إلى الفاحشة.

والواجب على من عنده شيء من هذه الصور لهذه الأغراض ، أن يقوم بإتلافها لئلا يلحقه الإثم باقتنائها.

هذه أمثلة للقاعدة الآنفة الذكر، ليست على سبيل الحصر ، ولكن من أعطاه الله فهماً فسوف يتمكن من تطبيق بقية الصور على هذه القاعدة . هذا وأسأل الله للجميع الهداية والتوفيق لما يحب ويرضى.

مطالب مرتبط:

۳۴۳ – حکم وجود تصویر در چیزهایی که از نیازهای ضروری مردم هستند، چیست؟

۳۴۳ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم وجود تصویر در چیزهایی که جزء نیازهای ضروری مردم هستند، چیست؟ جواب دادند: آنچه مردم امروزه به آن مبتلا شده‌اند که در بسیاری از نیازهای ضروریشان، تصویر وجود دارد، بر این هستم که اگر بشود آن را حذف کرد، بهتر است، و اگر نه، به اندازه‌ای […]

ادامه مطلب …

۳۳۹ – حکم ضبط کردن سخنرانی‌ها با دوربین

۳۳۹ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم ضبط کنفرانس‌ها و سخنرانی‌ها با دوربین‌های ویدیویی چیست؟ جواب دادند: نظرم این است که ضبط کردن کنفرانس‌ها و سخنرانی‌ها با دستگاه‌های ویدیویی و تلویزیونی، اگر نیاز به وجود آن وجود داشته باشد، اشکالی ندارد. به چند دلیل: اول: زیرا هر کس تامل کند، برایش واضح می‌شود […]

ادامه مطلب …

۳۱۵ – حکم عکس که روی قوطی‌ها و مجلات و روزنامه‌ها و گواهی‌نامه‌های رانندگی و اسکناس‌ها

۳۱۵ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا برای از بین رفتن تحریم، محو کردن سرِ تصویر واجب است؟ یا اینکه آن را از نقاشی جدا کند؟ نیز، حکم عکسی که روی قوطی‌ها و مجلات و روزنامه‌ها و گواهی‌نامه‌های رانندگی و اسکناس‌ها وجود دارد، چیست؟ و آیا اینها مانع از دخول ملائکه به خانه […]

ادامه مطلب …

۳۱۹ – رسم کردن عکس برای امتحان چه حکمی دارد؟

۳۱۹ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم تصویر چیست؟ کسی که در امتحان از او خواسته می‌شود عکس بکشد، چه کار کند؟ حکم مشاهده‌ی تصاویری که در مجلات و تلویزیون هستند، چیست؟ جواب دادند: سوالتان در مورد تصویر؛ تصویر دو نوع است: اول: تصویر موجودات جاندار نباشد. مثل کوه‌ها و رودخانه‌ها و خورشید […]

ادامه مطلب …

۳۴۰ – معنای جمله‌ی «مگر نقش و نگاری در لباس» که در حدیث آمده، آیا دال بر حلال بودن تصاویر روی لباس است؟

۳۴۰ – از شیخ رحمه الله سوال شد: معنی جمله‌ی «مگر نقش و نگاری در لباس» که در حدیث آمده، آیا دال بر حلال بودن تصاویری است که روی لباس هستند؟ جواب دادند: نظر من این است که حدیث «مگر نقش و نگاری در لباس»، از نصوص متشابه است و قاعده‌ی سلیم این است که […]

ادامه مطلب …

۳۳۷ – حکم عکس گرفتن برای یادگاری چیست؟

۳۳۷ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم عکس گرفتن برای یادگاری چیست؟ جواب دادند: عکس گرفتن برای یادگاری، حرام است. زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند: ملائکه وارد خانه‌ای که در آن عکس وجود دارد، نمی‌شوند، و این دال بر تحریم گرفتن عکس و گذاشتن آنها در خانه است. والله المستعان. […]

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه