دوشنبه 22 جمادی‌الثانی 1446
۳ دی ۱۴۰۳
23 دسامبر 2024

(۲۵۰) حکم ایمان به قضا و قدر

(۲۵۰) سوال: حکم ایمان به قضا و قدر چیست؟

جواب:

ایمان به قضا و قدر یکی از ارکان شش‌‌گانه‌ی ایمان است همان طور که پیامبر ﷺ به جبرئیل عَلَيْهِ‌السَّلَام پاسخ دادند وقتی که جیرئیل فرمود: مرا از ایمان آگاه ساز؛ پیامبر ﷺ فرمود: «أن تُؤمِنَ بِاللهِ، وَ ملائکتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ الیومِ الآخرِ و تُؤمنَ بِالقَدَرِ خَیرِه وَ شرِّه» : «ایمان یعنی ایمان داشته باشی به الله، فرشتگان، کتاب‌‌ها، پیامبران، روز آخرت و به قضا و قدر؛ خیر و شر آن» ایمان به قضا و قدر فقط وقتی کامل می‌شود که انسان به چهار چیز ایمان داشته باشد:

اول: ایمان به علم الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و این که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ علمش به همه چیز احاطه دارد و هیچ چیزی از او پنهان نمی‌‌ماند.

دوم: الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ تقدیر و اندازه‌ی همه چیز را تا روز قیامت در لوح محفوظ نوشته است. دلیل این دو مورد، فرموده‌‌ی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است: {أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِنَّ ذَلِكَ فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ} [حج: ۷۰]: «آیا ندانسته‌ای که الله آنچه را در آسمان و زمین است می‌داند؟ بی گمان این‌ها در کتابی ثبت است، مسلماً این بر الله آسان است» همچنین فرمود: {وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ} [انعام: ۵۹]: «کلیدهای غیب نزد او است و جز او کسی آن‌ها را نمی‌داند، آنچه را در خشکی و دریا است می‌داند و هیچ برگی نمی‌افتد مگر این که آن را می‌داند و نه هیچ دانه‌ای در تاریکی‌های زمین و نه هیچ تر و خشکی مگر این که در کتابی آشکار (لوح محفوظ ثبت) است».

سوم: ایمان به این که هر آن چه در جهان هستی وجود دارد، با مشیئت و اراده‌ی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است. هیچ چیزی از اراده‌ی او خارج نمی‌‌شود؛ حتی افعال بندگان نیز با اراده‌ی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است؛ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌‌فرماید: {لِمَن شَاءَ مِنكُمْ أَن يَسْتَقِيمَ وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ} [تکویر: ۲۸-۲۹]: «برای کسی از شما که بخواهد راه راست در پش گیرد. شما نمی‌خواهید مگر آن که پروردگار جهانیان بخواهد» همچنین می‌‌فرماید: {وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِينَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَلَكِنِ اخْتَلَفُوا فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ وَمِنْهُم مَّن كَفَرَ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلُوا وَلَكِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ} [بقرة: ۲۵۳]: «اگر الله می‌‌خواست کسانی‌ بعد از آن‌ها، پس از آن نشانه‌های روشن که برایشان آمد، با یک دیگر جنگ نمی‌‌کردند ولی دچار اختلاف شدند، پس برخی از آنان ایمان آوردند و برخی از آنان کفر ورزیدند و اگر الله می‌‌خواست با هم جنگ نمی‌کردند ولی الله آنچه را می‌‌خواهد انجام می‌دهد».

چهارم: ایمان به این ‌که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ خالق همه چیز در آسمان و زمین است همان طور که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌‌فرماید: {اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ} [زمر: ۶۲]: «الله آفریدگار همه چیز است و او بر همه چیز نگهبان است» حتی اعمال بندگان نیز مخلوق الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ هستند به دلیل فرموده‌ی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ: {وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ} [صافات: ۹۶]: «در حالی که الله شما و آن چه را که انجام می‌دهید آفریده است».

چگونگی این که فعل بنده مخلوق الله است بدین صورت است که فعل بنده با اراده و قدرت بنده رخ می‌‌دهد که اراده و قدرت بنده نیز مخلوق الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ هستند. خالق سبب تام، خالق مسبب است؛ لذا زمانی که فعل انسان حاصل قدرت و اراده‌ی بنده باشد که مخلوق الله هستند فعل بنده نیز مخلوق الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌شود. بنابراین در ایمان به قدر باید به این چهار چیز ایمان داشت: علم الله، نوشته شدن تمام چیزهایی که تا روز قیامت وجود دارد در لوح محفوظ، اراده‌ی الله و آفرینش الله؛ شاعر در این باره چنین نظم می‌سراید:

علمٌ کتابةُ مولانا مشیئته       و خلقه و هو إیجاد و تکوین

***

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما حكم الإيمان بالقضاء والقدر؟

فأجاب رحمه الله تعالى: الإيمان بالقضاء والقدر أحد أركان الإيمان الستة، كما قال ذلك النبي -صلى الله عليه وعلى آله وسلم- جوابا لجبريل عندما قال: أخبرني عن الإيمان. فقال: «أَنْ تُؤْمِنَ بِاللَّهِ، وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ، وَتُؤْمِنَ بِالْقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ». ولا يتم الإيمان بالقدر إلا إذا آمن الإنسان بأمورٍ أربعة:

الأول: الإيمان بعلم الله تعالى، وأنه سبحانه وتعالى- محيط بكل شيء علما، ولا يخفى عليه شيء.

الثاني: أن الله كتب في اللوح المحفوظ مقادير كل شيء إلى يوم القيامة. ودليل هذين الأمرين قول الله -تبارك وتعالى -: ﴿أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِنَّ ذَلِكَ فِي كِتَبٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرُ ﴾ [الحج: ٧٠]. وقوله تعالى: ﴿ وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَبٍ مُّبِينٍ ﴾ [الأنعام: ٥٩].

الثالث: أن تؤمن بأن كل ما في الكون فهو كائن بمشيئة الله، لا يخرج عن مشيئته شيء، حتى أفعال العباد قد شاءها الله -عزوجل- قال الله تعالى: ﴿ لِمَن شَاءَ مِنكُمْ أَن يَسْتَقِيمَ وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ ﴾ [التكوير : ٢٨-٢٩]. و قال -تبارك وتعالى -: ﴿ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا أَقْتَتَلَ الَّذِينَ مِنْ بَعْدِهِم مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَتُ وَلَكِنِ اخْتَلَفُوا فَمِنْهُم مِّنْ ءَامَنَ وَمِنْهُم مَّن كَفَرَ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا أَقْتَتَلُوا وَلَكِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ ﴾ [البقرة: ٢٥٣].

الرابع: أن تؤمن بأن الله تعالى خالق كل شيء في السماوات والأرض، كما قال الله تعالى: ﴿ اللَّهُ خَلِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ ﴾ [الزمر: ٦٢]، حتى أعمال العبد مخلوقة الله تعالى؛ لقوله تعالى: ﴿ وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ ﴾[الصافات: ٩٦].

و وجه كون فعل العبد مخلوقا الله: أن فعل العبد واقع بإرادة العبد وقدرة العبد، وإرادة العبد وقدرة العبد مخلوقتان الله عز وجل، وخالق السبب التام خالق للمسبب، فإذا كان فعل الإنسان ناتجا عن إرادة وقدرة وهما مخلوقتان لله؛ صار فعل العبد مخلوقا لله -عز وجل-. فلا بد في الإيمان بالقدر من الإيمان بهذه الأمور الأربعة: علم الله وكتابة كل شيء كائن إلى يوم القيامة في لوح محفوظ، ومشيئة الله، وخلق الله. وفي هذا يقول الناظم:

                             عِلْمٌ كِتابَةُ مَوْلانَا مَشِيئَتُهُ                 وَخَلْقُهُ وَهُوَ إِيجَادٌ وَتَكْوِينُ

مطالب مرتبط:

(۱۹۵) آیا وقتی انسان در قبرش دفن شود، روح به جسدش باز می‌گردد؟

از رسول الله ﷺ ثابت است که هرگاه فردی بمیرد، روحش در قبر به وی بازگردانده می‌شود و درباره‌ی پروردگار، دین و پیامبرش مورد سؤال قرار می‌گیرد....

ادامه مطلب …

(۲۰۰) سؤال در قبر بعد از مرگ انسان چگونه است؟

بدین صورت است که دو فرشته نزد مرده می‌آیند و از وی می‌‌پرسند: پروردگارت کیست؟ دینت چیست؟ پیامبرت کیست؟ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ افراد با ایمان را با سخن ثابت، ثابت قدم و استوار می‌گرداند...

ادامه مطلب …

(۲۰۵) حقیقت چگونگی سوال در قبر

جایز نیست که در امور غیبی، به چیزی اعتماد کنیم که از الله و پیامبرش ﷺ ثابت نیست زیرا کسی غیر از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ یا کسی که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ وی را برگزیده -مانند پیامبران- از امور غیبی اطلاع ندارد....

ادامه مطلب …

(۲۶۶) حکم این که انسان استفاده از اسباب و کار و تلاش را کنار بگذارد چیست؟

رها کردن کار و تلاش و استفاده از اسباب، نادانی است زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ همه چیز را با اسبابش مقدر می‌نماید لذا از حکمت او است که هر چیزی سببی دارد...

ادامه مطلب …

(۲۳۶) آيا زن و شوهری که از صالحان باشند هرگاه وفات کنند و وارد بهشت شوند در بهشت هم زن و شوهر خواهند بود؟

بله، همین ‌طور است؛ وقتی زن و شوهر از اهل بهشت باشند و از دنیا بروند آن زن همسر آن مرد باقی می‌ماند....

ادامه مطلب …

(۲۶۹) آیا آیات قرآنی خاصی برای رقیه‌ کردن شخص مبتلا به چشم ‌زخم وجود دارد؟

در این مورد چیزی نمی‌دانم اما همان‌ طور که بیان شد، آية الكرسی پیشگیری و حفاطت می‌کند....

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه