۷۸۸- وعن جابرٍ رضي الله عنه أَنَّ رَسُولَ الله صلی الله علیه و آله و سلم دَخَلَ يَوْمَ فَتْحِ مَكَّةَ وعَلَيْهِ عِمامةٌ سوْداءُ. [روایت مسلم]([۱])

ترجمه: جابر رضي الله عنه می‌گوید: رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم روز فتح مکه، در حالی وارد مکه شد که عمامه‌ای سیاه بر سَرَش بود.

شرح

مؤلف رحمه الله حدیثی بدین مضمون ذکر کرده که ابوجحیفه، وهب بن عبدالله رضي الله عنه می‌گوید: «پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را در مکه دیدم که در وادی “ابطح” در خیمه‌ی سرخ‌رنگش بود». این دیدار در سال دهم هجری در حج وداع روی داد که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برای حج به مکه رفته بود. ایشان، روز یک‌شنبه هنگام چاشت، در چهارمین روز ذی‌الحجه وارد مکه شد، به مسجدالحرام رفت، طواف نمود و سعی صفا و مروه را انجام داد و سپس به ابطح رفت و تا روز هشتم ذی‌الحجه آن‌جا ماند و این مدت را در خیمه‌ای که ذکر شد، سپری نمود.

وهب بن عبدالله رضي الله عنه می‌گوید: «پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در حالی که جامه‌ای سرخ‌رنگ پوشیده بود، بیرون آمد»؛ و خروجش در ابتدای ظهر بود. لباس پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم یک‌پارچه سرخ نبود؛ بلکه نقش و نگارش سرخ بود. زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم خود از پوشیدن لباسی که یک‌دست سرخ باشد، منع نموده است. بلال رضي الله عنه باقی‌مانده‌ی آب وضوی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را بیرون آورد. اصحاب آمدند تا از آب وضوی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم تبرک بجویند که به برخی، آبِ فراوانی رسید و به عده‌ای هم آبِ اندکی. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از خیمه‌اش بیرون آمد. وهب رضي الله عنه می‌گوید: «گویا اینک به سفیدیِ ساق‌هایش نگاه می‌کنم». بلال رضي الله عنه اذان گفت. و آن‌گاه عصایی مانند نیزه که انتهایش پیکانی آهنی بود، در زمین نصب کردند تا ستره‌ی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم باشد. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم معمولاً این چوب‌دستی را در سفر با خود داشت و هنگام نماز به عنوان ستره استفاده می‌کرد. لذا چه خوب است که انسان در سفر چنین چیزی با خود داشته باشد و از آن به عنوان ستره استفاده نماید.

وهب رضي الله عنه می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم جلو شد؛ دو رکعت نماز ظهر و دو رکعت نماز عصر را به‌جا آورد. این، نشان می‌دهد که انسان در سفر می‌تواند میان نماز‌ها جمع کند؛ یعنی نماز ظهر و عصر و نیز نماز مغرب و عشاء را با هم بخواند؛ گرچه در جایی اتراق کرده باشد. البته افضل، این‎ست که بدون ضرورت، جمع نکند. یعنی اگر کسی، در مسیرِ مسافرت و در حال حرکت باشد، میان نماز با تقدیم یا تأخیر، جمع می‌کند؛ اما برای کسی که در جایی اتراق کرده، بهتر است میان نمازها جمع نکند.([۲])

سپس وهب بن عبدالله رضي الله عنه چگونگی اذان گفتن بلال رضي الله عنه را بیان کرده است؛ می‌گوید: «من، سر و دهان بلال را دنبال می‌کردم که به این‌سو و آن سو حرکت می‌نمود؛ یعنی هنگام گفتن «حَيَّ عَلى الصَّلاة» و«حيَّ على الفَلاَح»، صورتش را به راست و چپ می‌گرداند».

علما اختلاف نظر دارند که آیا مؤذن بار نخست که «حَيَّ عَلى الصَّلاة» می‌گوید به راست نگاه کند و بار دوم به چپ و نیز هنگام گفتن «حيَّ على الفَلاَح» در مرتبه‌ی اول، صورتش به راست بگرداند و مرتبه‌ی دوم به سمت چپ، یا هنگام گفتن «حَيَّ عَلى الصَّلاة» در هر دو بار به راست نگاه کند و هنگام گفتنِ «حيَّ على الفَلاَح» به چپ؟ می‌گوییم: به هر دو روش می‌تواند عمل کند و به هر یک از روش‌های یادشده اذان بگوید، ایرادی ندارد.

مؤلف رحمه الله سپس دو حدیث ذکر کرده که در یکی از آن‌ها آمده است: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم لباس سبز پوشیده بود و دیگری، این‌که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم عمامه‌ای سیاه بر سر داشت. لذا در می‌یابیم که پوشیدن لباس سبز و لباس سیاه، جایز است.

([۱]) صحیح مسلم، ش: ۱۳۵۸.

([۲]) این، اجتهاد و دیدگاه فقهی شارح رحمه الله می‌باشد؛ و گرنه افضل، همان عملی‌ست که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم انجام داده است. [مترجم]