(۶۸۱۷) سوال: حکم از بین بردن عنکبوت از گوشه‌های خانه چیست؟

جواب:

از بین بردن عنکبوت از گوشه‌های خانه اشکالی ندارد زیرا عنکبوت‌ها آزار می‌رسانند و دیوارها را آلوده می‌کنند و ممکن است روی کتاب‌ها و لباس‌ها لانه‌سازی کنند و آن‌ها جزو حشرات موذی هستند، هرچند آزارشان نسبت به برخی حشرات دیگر کمتر است؛ بنابراین اگر از آن‌ها اذیتی رخ داد، برداشتن لانه‌هایشان مشکلی ندارد و اگر اذیت آن‌ها جز با کشتن رفع نمی‌شود، کشتن آن‌ها نیز اشکالی ندارد.

قاعده شرعی این است که این حشرات یا ذاتاً مضر هستند، که در این صورت کشتن آن‌ها سنت است مانند عقرب، موش، مار و غیره یا این‌که به دلایل خارجی آزار می‌رسانند که در این حالت کشتن آن‌ها در هر صورت سنت نیست، اما اگر اذیت کنند، می‌توان آن‌ها را کشت و اگر در شرایطی باشند که آزار نمی‌رسانند، کشته نمی‌شوند زیرا کشتن آن‌ها در حالتی که آزار نمی‌رسانند ممکن است باعث عادت نفس، به ظلم بر مخلوقات الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ شود.

با این حال، این مسأله نه به معنای تحریم است و نه به معنای کراهت بلکه به عنوان ورع و احتیاط است زیرا روایات نبوی درباره‌ی این حشرات و مانند آن‌ها سه حالت دارند:

اول: دستور به کشتن آن‌ها، که در مورد حشراتی است که ذاتاً مضر هستند رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: «خَمْسٌ فَوَاسِقُ يُقْتَلْنَ فِي الْحِلِّ وَالْحَرَمِ: الْحَيَّةُ، وَالْغُرَابُ الْأَبْقَعُ، وَالْفَأْرَةُ، وَالْكَلْبُ الْعَقُورُ، وَالْحُدَيَّا»[۱]: (پنج حیوان مضر هستند که چه در حالت احرام و چه در حالت عادی کشته می‌شوند: مار، کلاغ أبقع (سیاه و سفید)، موش، سگ هار و پرنده‌ی کورکور (از خانواده ‌ی بازها)).

این پنج حیوان و موارد مشابه آن‌ها که آزارشان بیشتر است، کشتن آن‌ها در هر حال مشروع است، چه آزار داده باشند یا نداده باشند زیرا اگر آزار داده باشند، به دلیل آزارشان کشته می‌شوند و اگر هم آزار نداده باشند، برای اذیت آماده‌اند.

دوم: مواردی که شرع از کشتن آن‌ها نهی کرده است: «إِنَّ النَّبِيَّ نَهَى عَنْ قَتْلِ أَرْبَعٍ مِنَ الدَّوَابِّ: النَّمْلَةُ، وَالنَّحْلَةُ، وَالْهُدْهُدُ، وَالصُّرَدُ»[۲]: (رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم از کشتن چهار حیوان نهی کرده است: مورچه، زنبور عسل، هدهد و پرنده‌ای به نام صُرَد) لذا این‌ها کشته نمی‌شوند.

سوم: آنچه که شارع در مورد آن سکوت کرده است، بهتر است که کشته نشود و اگر کشته شد، ایرادی ندارد.

[۱] صحیح مسلم: كتاب الحج، باب ما يندب للمحرم وغيره قتله من الدواب في الحل والحرم، شماره (۱۱۹۸).

[۲] سنن أبو داود: كتاب الأدب، باب في قتل الذر، شماره (٥٢٦٧) ، وسنن ابن ماجه: كتاب الصيد، باب ما ينهى، عن قتله، شماره (٣٢٢٤).