(۶۸۱۰) حکم شرعی استفاده از تله‌های برقی برای نابودی حشرات

(۶۸۱۰) سوال: امروزه استفاده از تله‌های حشرات، به‌ویژه مگس، بسیار رایج شده است و یکی از این تله‌ها برقی است که در منازل، مغازه‌ها و غیره استفاده می‌شود و این تله شامل نور آبی است که حشرات را به خود جذب می‌کند و اطراف آن سیم‌های فلزی رسانای برق وجود دارد به طوری که وقتی حشرات به آن برخورد می‌کنند، جریان برق باعث مرگ آن‌ها می‌شود و از برخی شنیده‌ام که استفاده از این تله‌ها جایز نیست زیرا هیچ کس با آتش عذاب نمی‌دهد مگر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ؛ آیا این مسئله را نیز شامل می‌شود؟ و حکم آن چیست؟

جواب:

این تله‌ها شایسته نیست مورد استفاده قرار گیرند مگر اینکه به آن نیاز باشد مانند زمانی که تعداد مگس‌ها یا پشه‌ها زیاد شده و موجب اذیت و آزار شوند که در این صورت، استفاده از آن ایرادی ندارد و این از باب عذاب دادن با آتش محسوب نمی‌شود زیرا مرگ حشره در این تله‌ها از طریق شوک الکتریکی است، نه از طریق سوختن زیرا اگر تکه پارچه یا کاغذی را داخل این تله‌ها قرار دهید، نه می‌چسبد و نه می‌سوزد بلکه فقط یک شوک الکتریکی است که موجب مرگ حشره می‌شود، بنابراین این عذاب با آتش نیست.

همچنین شایسته است بدانیم که استفاده از آتش در همه حال حرام نیست بلکه زمانی حرام است که قصد عذاب دادن با آن وجود داشته باشد یعنی انسان با آتش، حیوانی را عذاب دهد که این حرام است اما اگر هدف از بین بردن موجود آزاردهنده باشد و راهی جز استفاده از آتش نباشد، این عذاب با آتش محسوب نمی‌شود بلکه کشتن با آتش است و تفاوت است بین عذاب دادن حیوان با هدف ایجاد درد و سختی و بین از بین بردن حیوان از طریق آتش و به همین دلیل در حدیث آمده است: «نَزَلَ نَبِيٌّ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ تَحْتَ شَجَرَةٍ، فَلَدَغَتْهُ نَمْلَةٌ، فَأَمَرَ بِجِهَازِهِ، فَأُخْرِجَ مِنْ تَحْتِهَا، ثُمَّ أَمَرَ بِهَا فَأُحْرِقَتْ، فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ: فَهَلَّا نَمْلَةً وَاحِدَةً؟ »[۱]: (نبی‌ای از انبیا زیر درختی نشست و مورچه‌ای او را گزید پس او دستور داد که وسایلش را از زیر آن درخت بردارند سپس دستور داد که آن‌را بسوزانند پس سوزانده شد پس الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به او وحی کرد: آیا نمی‌شد فقط یک مورچه (را که گزید از بین ببری؟ )) یعنی آیا نمی‌شد که آن یک مورچه را سوزاند؟ و این دلیل بر آن است که اگر راهی دیگری برای خلاصی از آزار بعضی حیوانات جز آتش نیست، اشکالی ندارد همچنین ملخ‌ها گرفته می‌شود و با آتش کباب می‌شوند و خورده می‌شوند همان‌طور که از سلف صالح نقل شده است و بدون شک، کباب کردن ملخ با آتش، نوعی نابودی آن از طریق آتش است و آنانی که با آتش کباب نمی‌شود، آن را در آب جوش فرو می‌برند تا پخته شده و خورده می‌شود.

مهم این است که تفاوت قائل شویم بین اینکه ما نتوانیم آزار حشرات یا حیوانات را دفع کنیم مگر با آتش یا نتوانیم از آن‌ها استفاده کنیم مگر از طریق آتش، مانند ملخ و فرو بردن آن در آب جوش و بین اینکه ما آتش را وسیله‌ای برای عذاب دادن آن حیوان قرار دهیم.

حرام، آتش زدن حیوان برای عذاب دادن آن است نه اینکه برای رسیدن به هدف یا خلاص شدن از آن حیوان، باشد اگر که راه دیگری نباشد.

[۱] صحیح بخاری: كتاب بدء الخلق باب خمس من الدواب فواسق، يقتلن في الحرم، شماره (٣١٤١)، و صحیح مسلم: كتاب السلام، باب النهي عن قتل النمل، شماره (٢٢٤١).

تعداد بازدید: 3

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

تقول السائلة: في أيامنا هذه شاع استعمال مصايد الحشرات، وخاصة الذباب ومن هذه المصايد نوع كهربائي يُستعمل في المنازل، وفي المحلات التجارية وغيرها وهو عبارة عن نُور أزرق يجذب الحشرات إليه يحيط به أسياخ حديدية ناقلة للكهرباء، بحيث إذا وقعت عليها الحشرات قتلها التيار الكهربائي المار بها، وقد سمعت من بعض الناس أنه لا يجوز استعمالها، لأنه لا يُعَذِّب بالنار إلا الله وحده، فهل يدخل هذا في ذلك؟ وما الحكم فيه؟

فأجاب رحمه الله تعالى: هذه المصايد لا ينبغي استعمالها إلا إذا دعت الحاجة إلى ذلك، مثل أن يكثر الذباب حتى يؤذي، أو يكثر البعوض، أو غيرهما من الحشرات المؤذية، فإذا كثُرت، فإنه لا بأس باستعمال هذا الشيء، وليس هذا من باب التعذيب بالنار، لأن موت الحشرة بهذه المصيدة إنما يكون بطريق الصعق، وليس بطريق الاحتراق، بدليل أنك لو أدخلت إلى هذه الأشرطة خرقة، أو قرطاسة فإنها لا تعلق ولا تحترق، ولكنها صدمة كهربائية تؤدي إلى قتلها، فليس هذا من باب التعذيب بالنار.

ثم إنه ينبغي أن نعرف أنه ليس استعمال النار محرما في كل حال، بل إنما يكون إذا قصد به التعذيب، يعني أن يعذَّب الإنسان الحيوان بالنار، هذا هو المحرم، وأما إذا قصد إتلاف المؤذي، ولا طريق إلى إتلافه إلا بالإحراق، فإن هذا لا يُعد تعذيبا بالنار، بل إنما هو قتل بالنار، ففرق بين التعذيب الذي يُقصد به إيلام الحيوان والعنت عليه والمشقة وبين إتلاف الحيوان بطريق لا نتوصل إليه إلا بالنار.

ولهذا جاء في الحديث أنه: «نَزَلَ نَبِيٌّ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ تَحْتَ شَجَرَةٍ، فَلَدَغَتْهُ نَمْلَةٌ، فَأَمَرَ بِجِهَازِهِ فَأُخْرِجَ مِنْ تَحْتِهَا، ثُمَّ أَمَرَ بِهَا، فَأُحْرِقَتْ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ، فَهَلَّا نَمْلَةٌ وَاحِدَةً». يعني: هلا أحرقت نملة واحدة؟ وهذا دليل على أنه إذا لم نتوصل إلى الخلاص من أذية بعض الحيوانات إلا بالنار، فإن ذلك لا بأس به، وها هو الجراد يؤخذ، ويشوى بالنار ويؤكل، كما جاء ذلك عن السلف.

ولا ريب أن حرقه بالنار، هو إتلاف له عن طريق النار، والذي لا يُحرق بالنار – أي لا يشوى بها – يغمس في الماء الذي يغلي حتى ينضج ويؤكل.

فالمهم أنه يجب علينا أن نعرف الفرق بين كوننا لا نتوصل إلى دفع أذية الحشرة، أو الحيوان إلا بالنار، أو لا نتوصل إلى الانتفاع به إلا عن طريق النار، كما في الجراد، وغمسه في الماء الحار، وبين أن نتخذ النار وسيلة تعذيب لهذا الحيوان.

والمحرم إنما هو تعذيب الحيوان بالنار لا الوصول إلى الغاية منه، أو التخلص منه عن طريق النار، إذا كان لا يمكن التوصل إلا بها.