(۶۷۱۷) سوال: دانشجویی در یکی از دانشکده‌های شرعی هم‌کلاسی‌ای دارد که به دلیل خوابیدن از شرکت در یک امتحان بازمانده است و خوابیدن از نظر دانشکده به عنوان عذر پذیرفته نمی‌شود؛ بنابراین به او پیشنهاد دادم که گواهی پزشکی بیاورد تا بتواند امتحان را بدهد و آن درس را نیافتد، با توجه به اینکه افتادن او در آن درس سبب پایین آمدن معدل کل می‌گردد به‌ویژه اینکه در آستانه فارغ‌ التحصیلی هستیم اما این هم‌کلاسی به طور قاطع این پیشنهاد را رد کرد زیرا آن را تقلب و دروغ و خلاف قوانین می‌داند و من او را متقاعد کردم که گواهی بیاورد، با این حال که بسیاری از دانشجویان این کار را می‌کنند به این دلیل که خوابیدن عذری قابل قبول است؛ نظر شما در مورد این مسئله از نظر شرعی چیست؟

جواب:

این پیشنهاد شما پیشنهاد حرامی است و شما دوستتان را فریب داده‌اید و او را در خطر انداخته‌اید، اما به فضل الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ او پیشنهاد شما را نپذیرفته و خوش به حال او که این پیشنهاد حرام را رد کرد و بر انسان واجب است که صادق، شفاف و صریح باشد تا در کارش برکت بیافتد، رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: «الْبَيِّعَانِ بِالْخِيَارِ مَا لَمْ يَتَفَرَّقَا»: (فروشنده و خریدار تا زمانی که از هم جدا نشده‌اند، حق انتخاب (فسخ معامله) دارند) یعنی خریدار و فروشنده مادامی که در آن مجلس قرار دارند اختیار فسخ معامله را دارند «فَإِنْ صَدَقَا وَبَيَّنَا بُورِكَ لَهُمَا فِي بَيْعِهِمَا، وَإِنْ كَتَمَا وَكَذَبَا مُحِقَتْ بَرَكَةُ بَيْعِهِمَا»[۱]: (اگر راست بگویند و حقیقت را آشکار کنند، برکت در معامله‌شان خواهد افتاد اما اگر حقیقت را پنهان کنند و دروغ بگویند، برکت از معامله‌شان برداشته می‌شود) بنابراین بر دانشجویان واجب است که به صراحت حقیقت را بگویند، چه به نفعشان باشد یا به ضررشان زیرا الله  سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌‌فرماید: {یَـٰۤأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ كُونُوا۟ قَوَّٰمِينَ بِٱلۡقِسۡطِ شُهَدَاۤءَ لِلَّهِ وَلَوۡ عَلَىٰۤ أَنفُسِكُمۡ أَوِ ٱلۡوَ ٰ⁠لِدَیۡنِ وَٱلۡأَقۡرَبِینَ} [سوره النساء: ۱۳۵]: (ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! برپا دارنده‌ی عدالت باشید، برای الله شهادت دهید؛ اگر چه به زیان خود شما یا پدر و مادر و نزدیکان (شما) باشد).

ای برادر، از انجام چنین کارهایی بر حذر باش بلکه واجب تو این است که اگر کسی خواست این کار را بکند او را نهی کنی تا در دروغ، تقلب و فریب واقع نگردد.

[۱] صحیح بخاری: كتاب البيوع، باب إذا بين البيعان ولم يكتها ونصحا، شماه (۱۹۷۳)، وصحیح مسلم: كتاب البيوع، باب الصدق في البيع والبيان، شماره (١٥٣٢).