(۶۳۵۸) آیا از رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم دعای خاصی هنگام افطار و هنگام سحری وارد شده است؟

جواب:

اما در مورد سحری، دعای خاصی در این‌باره نمی‌شناسم، ولی دعاهای عمومی برای خوردن و نوشیدن در تمام حالات وجود دارد، مانند گفتن «بسم الله» هنگام خوردن یا نوشیدن، و مانند «الحمدلله» گفتن پس از پایان غذا؛ زیرا رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم به پسر‌ ابی‌سلمه (ربیبه‌اش) فرمود: «يَا غُلَامُ، سَمِّ اللَّهَ، وَكُلْ بِيَمِينِكَ وَكُلْ مِمَّا يَلِيكَ»^[۱]: (ای غلام (پسر بچه)، نام الله را ببر (بسم الله بگو)، با دست راستت بخور، و از آنچه پیش روی توست بخور).

همچنین رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم خبر داده است که: «إِنَّ اللَّهَ لَيَرْضَى عَنِ الْعَبْدِ أَنْ يَأْكُلَ الْأَكْلَةَ فَيَحْمَدَهُ عَلَيْهَا، أَوْ يَشْرَبَ الشَّرْبَةَ فَيَحْمَدَهُ عَلَيْهَا»^[۲]: (یقینا الله از بنده‌اى كه چیزی بخورد و به خاطر آن الحمدلله بگويد، يا نوشيدنى بنوشد، و به خاطر آن الحمدلله بگويد، خشنود مى‌شود).

اما کاری که برخی از عوام انجام می‌دهند و هنگام پایان سحری می‌گویند: «اللهم إني نويت الصيام إلى الليل»، این بدعت است؛ چون تلفظ نیت در همه‌ی عبادات بدعت است، و از رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم نقل نشده که هنگام انجام عبادات بگوید: «نیت کردم که چنین و چنان کنم» نه هنگام وضو می‌گفت: نیت کردم که وضو گبیرم، نه هنگام نماز می‌گفت: نیت کردم نماز بخوانم، و نه هنگام روزه می‌گفت: نیت کردم روزه بگیرم؛ چون جایگاه نیت، قلب است؛ چرا که نیت یعنی قصد کردن کار با عزم بر انجام آن، و الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به آنچه در دل بنده است آگاه است، چنان‌که فرموده است: {وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَـٰنَ وَنَعۡلَمُ مَا تُوَسۡوِسُ بِهِۦ نَفۡسُهُۥۖ وَنَحۡنُ أَقۡرَبُ إِلَیۡهِ مِنۡ حَبۡلِ ٱلۡوَرِیدِ* إِذۡ یَتَلَقَّى ٱلۡمُتَلَقِّیَانِ عَنِ ٱلۡیَمِینِ وَعَنِ ٱلشِّمَالِ قَعِیدࣱ* مَّا یَلۡفِظُ مِن قَوۡلٍ إِلَّا لَدَیۡهِ رَقِیبٌ عَتِیدࣱ} [سوره ق: ۱۶-۱۸]: (ما انسان را آفریدیم و از وسوسه‌هاى ضمیرش آگاهیم؛ و از شاهرگ [وی] به او نزدیكتریم* وقتی دو فرشته که بر سمت راست و چپ مراقب نشسته‌اند [رفتارش را] ثبت مى‌كنند* هر سخنى که بر زبان مى‌آورد، [فرشته‌ی] مراقبى در کنار او آماده است [و آن سخن را می‌نویسد]).

اما دعای هنگام افطار، از رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم احادیثی در این باره وارد شده، از جمله: «ذَهَبَ الظَّمَأُ، وَابْتَلَّتِ الْعُرُوقُ، وَثَبَتَ الْأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ»^[۳]: (تشنگی بر طرف و رگ‌ها تر شدند و پاداش ان شاء الله ثابت (حاصل) گشت) واگر انسان هنگام افطار دعای دیگری کند از قبیل طلب مغفرت و رحمت و قبولی، و غیر آن، این کار نیکوست؛ چون دعای روزه‌دار هنگام افطار سزاوار اجابت است، إن‌شاءالله.

[۱] صحیح بخاری: كتاب الأطعمة باب التسمية على الطعام والأكل باليمين، شماره (٥٠٦١)، وصحیح مسلم: كتاب الأشربة، باب آداب الطعام والشراب وأحكامهما، شماره (۲۰۲۲).

[۲] صحیح مسلم: كتاب الذكر والدعاء، باب استحباب حمد الله – تعالى – بعد الأكل والشرب، شماره (٢٧٣٤).

[۳] سنن أبو داود: كتاب الصوم، باب القول عند الإفطار، شماره (٢٣٥٧).