(۶۲۹۹) سوال: اوقات اجابت دعا کدام‌اند؟
جواب:
زمان‌های اجابت، حالت‌های اجابت و مکان‌های اجابت، همه‌ی این‌هاست که شایسته است انسان آن‌ها را در نظر بگیرد از جمله‌ی زمان‌های اجابت، یک‌سوم آخر شب است؛ زیرا از رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ثابت شده که فرمودند: «يَنْزِلُ رَبُّنَا تَبَارَكَ وَتَعَالَى كُلَّ لَيْلَةٍ إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا، حِينَ يَبْقَى ثُلُثُ اللَّيْلِ الْآخِرُ، يَقُولُ: مَنْ يَدْعُونِي فَأَسْتَجِيبَ لَهُ، مَنْ يَسْأَلُنِي فَأُعْطِيَهُ، مَنْ يَسْتَغْفِرُنِي فَأَغْفِرَ لَهُ»[۱]: (پروردگارمان در هر شب، هنگامى كه يک سوم شب باقى مى‌ماند، به آسمان دنيا نازل مى شوند، و مى‌فرمايند: چه كسى مرا مى‌خواند تا او را اجابت کنم؟ چه كسى از من طلب مى‌كند تا به او ببخشم؟، چه كسى طلب استغفار مى‌كند تا او را بيامرزم؟) همچنین دعا بین اذان و اقامه نیز رد نمی‌شود.
و اما حالت‌هایی که امید اجابت در آن‌ها هست، از جمله‌شان حالتِ اضطرار است؛ چون هرگاه انسان مضطر، الله را بخواند، دعایش را اجابت می‌کند؛ چنان‌که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ فرموده: {أَمَّن یُجِیبُ ٱلۡمُضۡطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیَكۡشِفُ ٱلسُّوۤءَ وَیَجۡعَلُكُمۡ خُلَفَاۤءَ ٱلۡأَرۡضِ} [سوره النمل: ۶۲]: ([آیا معبودان شما بهترند] یا ذاتی که [دعای] درمانده را ـ وقتی او را بخواند- اجابت می‌کند و گرفتاری را برطرف می‌سازد و شما را جانشینان [پیشینیان در] زمین قرار می‌دهد؟).
و نیز اگر فردی مظلوم باشد، دعایش مستجاب است؛ چنان‌که رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم به معاذ بن جبل رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ، هنگامی‌که او را به یمن فرستاد، فرمود: «فَإِيَّاكَ وَكَرَائِمَ أَمْوَالِهِمْ، وَاتَّقِ دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ ؛ فَإِنَّهُ لَيْسَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ اللَّهِ حِجَابٌ»[۲]: (از اموال نفیس آنان برحذر باش و از دعای مظلوم بترس که بین او و الله حجابی نیست) و از حالت‌هایی که امید اجابت در آن‌ها هست، حالتی است که انسان در سجده باشد؛ زیرا رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: «أَلَا وَإِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَقْرَأَ الْقُرْآنَ رَاكِعًا أَوْ سَاجِدًا، فَأَمَّا الرُّكُوعُ فَعَظِّمُوا فِيهِ الرَّبَّ عَزَّ وَجَلَّ، وَأَمَّا السُّجُودُ فَاجْتَهِدُوا فِي الدُّعَاءِ، فَقَمِنٌ أَنْ يُسْتَجَابَ لَكُمْ»[۳] :(آگاه باشید و بدانید که من از خواندن قرآن در حالت رکوع و سجود نهی شده‌ام، در وقت رکوع پروردگار خود را بزرگ دارید و در وقت سجود بسیار دعا کنید که در این صورت سزاوار است که مورد اجابت قرار گیرید) و نیز فرمودند: «أَقْرَبُ مَا يَكُونُ الْعَبْدُ مِنْ رَبِّهِ وَهُوَ سَاجِدٌ»[۴]: (نزدیک‌ترین زمان قرب بنده نسبت به پروردگارش، زمانی است که به سجده می‌رود).
اما مکان‌هایی که امید اجابت در آن‌ها هست، مساجدند که اجابت در آن‌ها بیشتر از دیگر مکان‌ها مورد انتظار است، از جمله‌ی مکان‌های دیگر، طواف به‌دور خانه‌ی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است؛ و از دعاهای رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم در طواف، میان رکن یمانی و حجر الأسود این بود: «{رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ}»[۵]: (بارالهی، پروردگارا، ما را در دنیا نیکی عطا کن و در آخرت [نیز] نیکی عطا کن و از عذاب آتش [دوزخ] محافظت نما).
[۱] تخریج آن گذشت.
[۲] صحیح بخاری: كتاب الزكاة، باب أخذ الصدقة من الأغنياء وترد في الفقراء حيث كانوا، شماره (١٤٢٥)، وصحیح مسلم: كتاب الإيمان، باب الدعاء إلى الشهادتين وشرائع الإسلام، شماره (۱۹).
[۳] تخریج آن گذشت.
[۴] تخریج آن گذشت.
[۵] سنن أبو داود: كتاب المناسك، باب الدعاء في الطواف، شماره (۱۸۹۲).
