(۶۲۱۶) سوال: در میان ما عادتی ناپسند وجود دارد که اگر میان دو نفر دعوایی پیش بیاید، تا مدت زیادی با هم صحبت نمی‌کنند و اگر یکی از آن‌ها در راه با دیگری روبه‌رو شود، مسیرش را عوض می‌کند و به او سلام نمی‌دهد و اگر به مسجد برای نماز بیاید و ببیند که آن کسی که با او قهر است امام جماعت است، پشت سر او نماز نمی‌خواند و مسجد را ترک می‌کند، نصیحت شما برای چنین افرادی چیست؟

جواب:

نصیحت ما به کسانی که در اثر خصومت به این‌گونه هجران، قطع رابطه، دشمنی و کینه دچار می‌شوند این است که  تقوای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَى داشته باشند و بدانند که این‌ها از وسوسه‌های شیطان است چنان‌که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَى می‌فرماید:{إِنَّمَا یُرِیدُ ٱلشَّیۡطَـٰنُ أَن یُوقِعَ بَیۡنَكُمُ ٱلۡعَدَ ٰ⁠وَةَ وَٱلۡبَغۡضَاۤءَ فِی ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَیۡسِرِ} [سوره المائدة: ۹۱]: (در حقیقت، شیطان می‌خواهد با شراب و قمار، در میان شما دشمنی و کینه ایجاد کند) و همچنین به وسیله‌ی غیر از آن دو نیز می‌باشد.

پس بر بنده لازم است که تقوای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَى را داشته باشد و به‌خاطر دشمنی شخصی، برادر مؤمنش را هجر و ترک نکند، زیرا رسول الله صَلَّى‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم فرمودند: «لَا يَحِلُّ لِرَجُلٍ أَنْ يَهْجُرَ أَخَاهُ فَوْقَ ثَلَاثِ لَيَالٍ، يَلْتَقِيَانِ، فَيُعْرِضُ هَذَا، وَيُعْرِضُ هَذَا، وَخَيْرُهُمَا الَّذِي يَبْدَأُ بِالسَّلَامِ»^[۱]: (براى مسلمان جایز نيست كه بيشتر از سه شب برادر مسلمانش را هجر كند، (و هنگامى كه) به همديگر می‌رسند، اين روى بر مى گرداند، و او روى بر مى گرداند، و بهترین‌ترين آنان كسى است كه شروع به سلام كردن مى‌كند).

بله، انسان می‌تواند حداکثر تا سه روز از برادرش کناره‌گیری کند تا به نفس خود فرصتی بدهد برای کنار آمدن با کسی که به او بدی کرده است اما بیش از سه روز، جایز نیست مگر به دلیل شرعی؛ مثلاً اگر آن فرد آشکارا مرتکب گناه و فسق است، می‌توان با او قطع رابطه کرد تا شاید توبه کند، وقتی (گناه‌کار) ببیند که مسلمانان او را ترک کرده‌اند، (شاید) بازگردد.

بر بنده واجب است که بر طاعت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ صبر کند، و در دوری ورزیدن از معصیت‌ها صبر کند، و بر نفس خود فشار بیاورد تا شرع الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَى را اجرا کند؛ حتی اگر نفسش به او بگوید: پشت سر این شخص نماز نخوان، به او سلام نده، با او حرف نزن، و اگر در راه دیدی‌اش راهت را عوض کن و امثال آن، باید با نفسش مخالفت کند و آنچه را الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بر او واجب کرده انجام دهد و اگر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ از بنده‌اش نیت نیک و طلب حق را ببیند، به او کمک خواهد کرد و انجام آن را بر او آسان خواهد ساخت.

[۱] صحیح بخاری: كتاب الأدب، باب الهجرة، شماره (٥٧٢٧) ، وصحیح مسلم: كتاب البر والصلة والآداب، باب تحريم الهجر فوق ثلاث بلا عذر شرعي شماره (٢٥٦٠).