(۶۱۷۴) سوال: عمویی داشتم که فوت نموده و بعد از گذشت مدتی از وفاتش شخصی بلند شد و گفت: عموی تو بدهکار من است، لذا آن را پرداخت کن! گفتم: این بدهکاری را با مدرک ثابت کن! چیزی نداشت سپس از او درخواست نمودم قسم یاد کند اما قبول نکرد؛ در این حالت چه کاری انجام دهم؟ آیا آنچه از بدهکاری که ادعا می‌‌کند را به او پرداخت کنم؟

جواب:

کسی که ادعا نموده از عموی تو طلبکار است؛ بر تو لازم نیست به آن وفا کنی مگر دلیلی بیاورد و اگر دلیلی نیاورد لازم نیست به آن وفا کنی، به دلیل فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ: «البینة على المدعي»[۱]: (بر  ادعا کننده لازم است دلیل بیاورد) زیرا کوتاهی از او بوده که آن را با دلیل اثبات نکرده است و چیزی بر شما نیست مگر اینکه بدانید این مرد مورد اعتماد بوده و امکان ندارد ادعای چیزی که مال او نیست را بکند؛ در این صورت بر کسی که به سخنش اعتماد دارد واجب بوده آنچه از میراث به او می‌‌رسد، به او بدهد اما کسی که به او اعتماد ندارد بر او لازم نیست چیزی به او پرداخت کند.

اینکه از او درخواست قسم نمودی و او بنابر اینکه حق با او بوده قسم یاد نکرده؛ خودش حق خود را ساقط نموده است، زیرا مستحق چیزی نمی‌‌شود مگر اینکه قسم یاد کند اما همان‌‌طور که گفتم: اگر به او اعتماد داری و از مال عموی خود چیزی را به ارث بردی از میراث عموی خود که به تو رسیده از سهم خود قسمتی را به او پرداخت کن به همین‌‌ صورت تمام میراث بران دیگر که به او اعتماد دارند پرداخت کنند، زیرا بر آنها لازم بوده قسمتی از سهم خود از میراث را بدهند. مثال: اگر فرض کنیم عموی تو دختری دارد و تو عصبه (در میراث) هستی، لذا نصف مال به دخترش رسیده و باقیمانده یعنی نصف دیگر به تو می‌‌رسد. اگر طلبکار ادعا دارد طلب او ده هزار ریال است در حالی که تو به او اعتماد داری؛ از آنچه از عموی خود به ارث بردی پنج هزار ریال می‌‌دهی، زیرا در مقابل سهم تو است سپس دخترش اگر حرف او را باور دارد باقیمانده را پرداخت می‌‌کند ولی اگر حرف او را باور ندارد، چیزی بر او لازم نیست. این حکم این مسئله است.

[۱] ترمذی: کتاب الأحکام، باب ما جاء فی أن البینة علی المدعی و الیمین علی المدعی علیه، شماره­ی (۱۳۱۴).