(۶۱۴۹) حکم نذر روزه و امکان پرداخت صدقه به جای روزه

(۶۱۴۹) سوال: نذر نمودم از هر ماه سه روز روزه بگیرم و مشخص نکردم که کل عمر روزه بگیرم و مدتی را روزه گرفتم تا اینکه دچار بیمار شدم و نتواتستم به روزه ادامه دهم. سؤالم که مرا سرگردان نموده و می‌‌ترسم روز قیامت به خاطر نذر مؤاخذه شوم این است: آیا درست است هر ماه به جای روزه که نذر کردم به مساکین صدقه دهم؟ به جای سه روز روزه گرفتن که نذر نمودم هر ماه به چند مسکین غذا دهم کافی است، آیا سه مسکین کافی است؟ در غیر این صورت چه چیزی بر من واجب است؟

جواب:

قبل از جواب به این سؤال دوست دارم برادران مسلمان خود را از نذر بر حذر دارم، زیرا رسول الله ﷺ از آن نهی نموده و می‌‌فرماید: «إنه لا یأتي بخير، وإنما يستخرج به من البخيل»[۱]: (خیری را نمی‌‌آورد و از جانب شخص بخیل صورت می‌‌گیرد) چقدر افراد هستند که نذر نموده سپس پشیمان شده و اینجا و آنجا به دنبال راه رهایی از آن هستند. این حکمت رسول الله ﷺ را در نهی نمودن از آن نذر بیان می‌‌کند.‌ای برادر! از نذر بر حذر باش! زیرا خود را به آنچه در آزادی و عافیت از آن هستی ملزم می‌‌کنی و چه بسا برای تو انجام دادن آن جز با نوعی سختی فراهم نباشد و چه بسا آن را رها نموده و در این صورت به آنچه الله À در فرموده‌‌اش ذکر نموده عقوبت می‌‌شوی: {وَمِنْهُم مَّنْ عَاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتَانَا مِن فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ * فَلَمَّا آتَاهُم مِّن فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَتَوَلَّوا وَّهُم مُّعْرِضُونَ * فَأَعْقَبَهُمْ نِفَاقًا فِي قُلُوبِهِمْ إِلَىٰ يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِمَا أَخْلَفُوا اللَّهَ مَا وَعَدُوهُ وَبِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ}[التوبة: ۷۵-۷۷]: (برخی از آنها با الله (عهد و) پیمان بستند که اگر (الله) از فضل خود (نصیبی) به ما دهد قطعاً صدقه (و زکات) خواهیم داد واز نیکوکاران خواهیم بود * پس چون (الله) از فضل خود به آنها (نصیبی) بخشید، به آن بخل ورزیده واعراض کنان روی گرداندند (وسر پیچی کردند) * پس (این عمل، ) نفاق را تا روزی که او (الله) را ملاقات کنند در دل‌‌هایشان بر قرار ساخت و به (سبب) آنچه که با الله وعده کرده بودند خلاف نمودند (وعهد شکنی کردند) وبه (سبب) آنکه دروغ می‌گفتند) سپس بسیار باعث تأسف است که برخی از مردم هرگاه دچار بیماری شده یا چیزی را می‌‌خواهند، برای الله À نذر نموده که اگر از این بیماری مرا شفا داد یا فلان حاجت من حاصل شد، فلان چیز را نذر می‌‌کنم. گویا الله À به او نمی‌‌دهد تا زمانی که شرط نماید! این اشتباه بزرگی است؛ الله À کریم‌‌تر از بندگانش است بلکه از الله À بخواهد او را شفا دهد و حاجت او را میسر کند بدون اینکه نذر نموده و خود را به آنچه ملزم نیست ملزم کند.

در جواب این سؤال می‌‌گوییم: بر تو واجب بوده سه روز از هر ماه را روزه بگیری تفاوتی ندارد به صورت پی در پی یا به صورت پراکنده باشد همچنین تفاوتی ندارد اول، وسط یا آخر ماه باشد. اگر ناتوان ماندی با توجه به قیاس نذر بر واجب این است که در قبال هر روز مسکینی را غذا دهی؛ لذا بر تو غذا دادن سه مسکین واجب است. هر ماه سه فقیر را دعوت نموده و به آنها نهار یا شام می‌‌دهی و این کافی است.

شیخ بزرگوار! اگر به دست آنها بدهم چقدر بدهم؟

جواب: اگر به دست آنها بدهی سه مد از برنج می‌‌دهی و بهتر است همراه آن گوشت برای خورشت قرار دهی تا غذای کامل شود.

شیخ بزرگوار! اگر بتواند روزه بگیرد، آیا بر او لازم بوده کل عمر خود مادامی که توانایی دارد روزه بگیرد؟

جواب: بله، کل عمر بر او واجب است، زیرا به صورت اطلاق گفته سه روز از هر ماه روزه می‌‌گیرد و آن را مخصوص سال و حالتی قرار نداده است.

[۱] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

تقول السائلة: لقد نذرت أن أصوم من كل شهر ثلاثة أيام، ولم أحدد أن أصوم الدهر كله، وقد سبق لي أن صمت فترة حتى داهمني المرض فلم أستطع مواصلة الصيام وسؤالي الذي يحيرني وأخاف أن أعاقب على نذري يوم القيامة: هل يصح لي أن أتصدق على المساكين عن كل شهر بدلا من صيامي الذي نذرته؟ وكم مسكينًا أطعم عنه كل شهر الثلاثة أيام التي نذرت صيامها إن كان هذا يجزئ؟ وإلا فماذا علي؟

فأجاب رحمه الله تعالى: قبل الجواب عن هذا السؤال أَوَدُّ أن أحذر إخواننا المسلمين من النذر؛ فإن النبي صلى الله عليه وسلم نهى عنه وقال: «إِنَّهُ لا يَأْتِي بِخَيْرٍ، وإنما يُسْتَخْرَجُ بِهِ مِنَ الْبَخِيلِ»، وكم من إنسان نذر نذرا ثم ندم على هذا النذر وصار يلتمس التخلص منه من هنا ومن هناك، وهذا يبين حكمة النبي -عليه الصلاة والسلام- في نهيه عن النذر الحذر الحذر يا أخي من النذر؛ فإنك تلزم نفسك بما أنت في حِلّ منه وعافية منه، وربما لا يتسنى لك أن تفعله إلا على نوع من المشقة، وربما تدعه وتتركه وحينئذ تعاقب بما ذكر الله في قوله: ﴿وَمِنْهُم مَّنْ عَهَدَ اللَّهَ لَبِنْ ءَاتَنَنَا مِن فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّلِحِينَ فَلَمَّا ءاتَهُم مِّن فَضْلِهِ، بَخِلُواْ بِهِ وَتَوَلَّوا وَهُم مُّعْرِضُونَ فَأَعْقَبَهُمْ نِفَاقَا فِي قُلُوبِهِمْ إِلَى يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِمَا أَخْلَفُوا اللَّهَ مَا وَعَدُوهُ وَبِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ﴾ [التوبة: ٧٥-٧٧] ، ثم إنه من المؤسف أن بعض الناس إذا أصيب بمرض أو أراد حاجة يرغبها ينذر الله -عز وجل- إن شفاني الله من المرض أو حصلت لي الحاجة الفلانية فلله عليَّ نذر كذا وكذا، كأن الله تعالى لا يعطيه حتى يشرط له شرطا ! وهذا خطأ عظيم، فالله تعالى أكرم من عباده، بل يسأل الله تعالى أن يشفيه من المرض وأن ييسر له حاجته التي يطلبها بدون أن يَنْظُر فَيُلْزِمُ نفسه بما لا يَلْزَمُه.

أما بالنسبة للجواب عن هذا السؤال فنقول: إن الواجب عليك أن تصوم ثلاثة أيام من كل شهر، سواء كانت متفرقة أو متتابعة، وسواء من أول الشهر أو وسطه أو آخره، فإن عجزت عن ذلك فإن قياس النذر على الفريضة أن تطعمي عن كل يوم مسكينا، فيكون عليك إطعام ثلاثة مساكين، كل شهر تدعين ثلاثة فقراء وتغدينهم أو تعشينهم ويكفي.

فضيلة الشيخ: وإن أعطتهم في أيديهم كم تعطيهم؟

فأجاب رحمه الله تعالى: إن أعطتهم بيدهم تعطيهم ثلاثة أمداد من الأرز، والأحسن أن يكون معه لحم يؤدمه حتى يتم الإطعام. فضيلة الشيخ: لو استطاعت أن تصوم فيَلْزَمُها أن تصوم مدى الحياة ما دامت قادرة؟

فأجاب رحمه الله تعالى: إي نعم يَلْزَمُها مدى الحياة؛ لأنها أطلقت أن تصوم ثلاثة أيام من كل شهر، لم تخص ذلك بسنة دون الأخرى، ولا بحال بدون حال.