(۵۹۰۹) حکم شرعی جمع‌آوری مال برای دیه و استفاده از آن در صورت اتمام مبلغ

(۵۹۰۹) سوال: مردی بوده که بر او دیه لازم است، لذا به خاطر آن و حکمی که دادگاه برای او صادر کرده بود شروع به جمع نمودن مال کرد اما بعد از اینکه کل مبلغ جمع آوری شد، به جمع کردن مال برای اینکه خود در زندگی از آن استفاده کند ادامه داد بدون اینکه به مردم خبر دهد که جمع آوری این دیه به پایان رسیده است، آیا این مال حرام است یا حلال؟ الله به شما جزای خیر دهد.

جواب:

(گرفتن) اضافه بر دیه حرام است، لذا بر او واجب بوده که هنگام جمع شدن کامل دیه متوقف شود چون او به مقتضای این قبض از مردم گدایی می‌‌کند در حالی که این قبض فقط برای دَین دیه است بنابراین جایز نیست بعد از دریافت کامل طلبش ادامه دهد و همانند آن برخی از مردم برای بنای مسجد مال جمع آوری می‌‌کنند و در پی آن بیش از نیاز مسجد جمع آوری می‌‌کنند، در حالی که این حرام بوده و جایز نیست. به همین دلیل می‌‌گوییم: کسی که به مردم دادخواستی برای بنای مسجد وجمع مال اضافه از کفایت ساختن ارائه داد، بر او واجب بوده متوقف شود. اما چه بسا بگوید: از تغییر شرایط می‌‌ترسم، می‌‌ترسم که برای ساختن این مسجد مقداری را که گمان می‌‌کنم کفایت است، جمع آوری کنم اما به خاطر تغییر شرایط مانند افزایش قیمت‌‌ها یا افزایش دستمزد پیمانکاران یا موارد مشابه آن کافی نباشد می‌‌گوییم: اشکالی ندارد، هرگاه آن مقداری را که گمان کردی کافی است را جمع کن سپس دست نگه دار بعد از آن نام تمام کسانی که خیر نموده‌‌ را یادداشت کن تا اگر کار ساخت مسجد به پایان رسید و مبلغی اضافه آمد، بدانی این اضافه برای فلان شخص و فلان شخص است؛ در نتیجه بازگرداندن آن به آنها برای تو آسان‌‌تر خواهد بود یا اینکه از آن‌‌ها اجازه بگیری این مقدار اضافه را برای منافع مسجد غیر از ساخت‌‌وساز یا برای ساخت مسجدی دیگر صرف کنی. بدین ترتیب، انسان آسوده خواهد بود و ذمه‌‌اش بری می‌‌شود.

اگر برای ساخت مسجد مال جمع آوری می‌‌کنی و تخمین تو بر این بوده که پانصدهزار کفایت است و این پانصدهزار را جمع آوری کردی سپس کمک‌‌های مالی بر تو سرازیر می‌‌شد، دست نگه دار اما اگر ترسیدی که ساختن آن بیش از پانصدهزار است، بگیر! اما بعد از جمع شدن پانصدهزار اسم هر کسی که کمک می‌‌کند با مقدارش را بنویس به خاطر اینکه اگر مسجد ساخته شد و هزینه‌‌ی ساخت آن بیشتر از پانصدهزار نشد به آسانی پول آن‌‌ها را به کسانی که کمک کرده‌‌اند، برگردانی یا اینکه از آن‌‌ها اجازه بگیری این کمک‌‌ها را در راستای مصالح مسجدی که ساخته شده یا برای ساخت مسجد دیگری صرف کنی، تا اینکه ذمه‌‌ات بری شود و از مشکل خلاصی یابی.

تعداد بازدید: 5

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: رجل عليه دية وقام بجمع مال من أجلها بموجب قرار أعطته إياه المحكمة، لكنه بعد أن أتم المبلغ المطلوب واصل جمع المال ليأخذه له ويستفيد منه في حياته، دون أن يخبر الناس بأنه أتم جمع هذه الدية، فهل هذا المال يُعتبر حلالا أم لا؟ جزاكم الله خيرًا.

فأجاب رحمه الله تعالى: ما زاد على الدية فهو حرام عليه، فيجب عليه أن يتوقف عند انتهاء المطلوب للدية؛ لأنه يستجدي الناس بمقتضي هذا الصَّلِّ، والصك إنما فيه دين الدية فقط، وعلى هذا فلا يحل له أن يستمر في جمع المال بعد استيفاء ما طلب من أجله. ومثل ذلك أن بعض الناس يجمع لبناء مسجد فيجمع أموالا زائدة على ما يحتاجه المسجد، فيستمر في جمع المال للمسجد، مع أن المسجد قد استكمل ما يحتاج إليه، وهذا أيضًا حرام، ولا يحل له، ولهذا نقول: من قدَّم للناس عريضة لبناء مسجد وجمع من الدراهم ما يزيد على كفاية البناء فإن الواجب عليه أن يتوقف لكن قد يقول: أخشى من اختلاف الأحوال، أخشى أن أجمع لهذا المسجد ما أظن أنه كافٍ في بنائه ولكنه يصبح غير كاف لتغير الأحوال؛ إما بزيادة السعر أو بزيادة أجور المقاولين أو ما أشبه ذلك نقول: لا بأس إذا جمعت ما تظن أنه يكفي فتوقف، ثم بعد ذلك قيد اسم كل من يتبرع لك من أجل أنه إذا تم البناء ووجدت الزيادة عرفت أن الزيادة لفلان ولفلان ولفلان، فيسهل عليك أن تعطيهم إياها، أو تستأذنهم في صرفها لمصالح المسجد وليس البناء، أو لبناء مسجد آخر، وبذلك يسلم الإنسان وتسلم ذمته.

فإذا كنت تجمع لبناء مسجد تقدر أنه يكفيه خمسمائة ألف فجمعت خمسمائة ألف، ثم صارت التبرعات تنهال عليك فتوقف، لكن إذا خشيت أن البناء يزيد على خمسمائة ألف فخذ، ولكن بعد تمام الخمسمائة ألف قيد كل تبرع يأتيك بقدره واسم من تبرع به؛ من أجل أن ترد هذه الدراهم إلى من تبرع بها إذا انتهى بناء المسجد ولم يستغرق إلا الخمسمائة، أو تستأذن المتبرعين في صرفها لمصالح المسجد الذي بنيت أو لبناء مساجد أخرى حتى تبرأ ذمتك وتسلم من الإشكال.