چهارشنبه 23 ربیع‌الثانی 1447
۲۲ مهر ۱۴۰۴
15 اکتبر 2025

(۵۳۹۴) حکم عبارت «بر من حرام است» و ارتباط آن با وقوع طلاق

(۵۳۹۴) سوال: از بسیاری از مردم می‌شنوم که می‌گویند: بر من حرام است، معنی این کلام چیست؟ مثلا می‌گوید: بر من حرام است که این کار و آن کار را انجام دهم، آیا با این طلاق بر او واقع می‌گردد؟

جواب:

قسم با این صیغه خلاف آنچه رسول اللهﷺ امر کرده است می‌باشد: «مَنْ كَانَ حَالِفًا فَلْيَحْلِفْ بِاللَّهِ أَوْ لِيَصْمُتْ»[۱]: (کسی که سوگند یاد می‌کند باید به الله سوگند یاد کند یا ساکت باشد): لذا اگر می‌خواهی قسم بخوری پس به اللهÀ قسم بخور و بگو: والله، و مانند آن.

اما این که با این صیغه قسم یاد کنی مخالف امر رسول اللهﷺ می‌باشد ولی با این وجود اگر کسی آن را بگوید: بر من حرام است که فلان کار را انجام دهم و قصد او ظهار یا طلاق یا قسم باشد پس هرآنچه نیت نموده است می‌باشد زیرا رسول اللهﷺ فرموده است: «إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى»[۲]: (همه‌ی اعمال بستگى به نيت آنها دارد، و براى هر فردى آنچه كه نيت كرده حاصل مى گردد): زکانی که این کلمه احتمال طلاق یا ظهار یا قسم را دارد پس تعیین یکی از آن احتمالات به نیت او برمی‌گردد پس اگر بگوید: قصدم از این قول: بر من حرام است که فلان کار را انجام دهم، این است که اگر آن کار را انجام دادم زنم طلاق است پس طلاق است و اگر بگوید: قصدم آن بوده که اگر آن کار را انجام دادم زنم بر من حرام است پس ظهار است مخصوصا اگر بگوید: بر من حرام باشد (اگر که آن کار را انجام دادم) همبستری با زنم مانند همبستری با مادرم حرام است و اگر بگوید: قصدم قسم است یعنی نیتم این بوده که آن کار را انجام دهم و این قولم را جایگزین قول (والله) قرار دادم پس در این صورت قسم می‌باشد.

اما در مورد حکم طلاق اگر که نیت طلاق کرده باشد پس اگر آن کار را انجام دهد همسرش طلاق است اما اگر که ظهار باشد پس همسرش بر او حرام است تا این که آنچه اللهÀ او را امر کرده است از کفاره‌ی ظهار ادا کند و آن آزاد کردن برده است و اگر نیافت دو ماه را پشت سرهم روزه بگیرد و اگر نتوانست ۶۰ مسکین را غذا دهد و اگر قصدش قیم بوده و آن کار را انجام داد پس بر او کفاره‌ی قسم واجب می‌گردد و آن غذا دادن به ۱۰ مسکین است یا لباس داده به ایشان یا آزاد کردن برده و اگر آن‌ها را نیافت سه روز را پشت‌سرهم روزه بگیرد.


[۱] رواه البخاری (۲۶۷۹).

[۲] رواه البخاری (۱).

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: الكثير من الناس أسمعهم يحلفون بكلمة: علي الحرام. ما معنى هذه الكلمة؟ ومثلا يقول إنسان: علي الحرام ما أفعل كذا وكذا. فهل يقع عليه الطلاق؟

فأجاب رحمه الله تعالى: الحلف بهذه الصيغة خلاف ما أمر به النبي «مَنْ كَانَ حَالِفًا فَلْيَحْلِفْ بِاللَّهِ، وَإِلَّا فَلْيَصْمُتْ». فإذا كنت تريد الحلف فاحلف بالله، فقل: والله. وما أشبه ذلك. وأما أن تحلف بهذه الصيغة فإن ذلك مخالف لأمر النبي صلى الله عليه وسلم ولكن مع هذا إذا قال: عليَّ الحرام ألا أفعل كذا فإما أن يريد الطلاق، وإما أن يريد الظهار، وإما أن يريد اليمين، فله ما نوى؛ لقول النبي صلى الله عليه وسلم: «إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى».

ولما كان هذا اللفظ محتملا لأحد المعاني الثلاثة الطلاق أو الظهار أو اليمين كان تعيين أحد هذه الاحتمالات راجعا إلى نيته، فإذا قال: أردتُ بقولي: علي الحرام ألا أفعل كذا أردتُ أني إن فعلته فزوجتي طالق. كان ذلك طلاقًا. وإن قال: أردتُ إن فعلته فزوجتي عليَّ حرام كان ذلك ظهارا. لا سيما إن وصله بقوله: علي الحرام أن تكون زوجتي كظهر أمي. وإن قال: أردتُ اليمين، أي أردتُ ألَّا أفعله، فجعلتُ هذا عوضًا عن قولي: والله. كان ذلك يمينا.

فأما حكم الطلاق أي إذا نوى الطلاق فإنه زوجته تطلق إذا فعله، وأما كونه ظهارًا فإن زوجته تكون حراما، حتى يفعل ما أمره الله به من كفارة الظهار؛ وهو: عتق رقبة، فإن لم يجد فصيام شهرين متتابعين، فإن لم يستطع فإطعام ستين مسكينا. وإن أراد اليمين فإنه إذا فعله وجب عليه كفارة اليمين؛ وهي: إطعام عشرة مساكين أو كسوتهم، أو تحرير رقبة، فإن لم يجد فصيام ثلاثة أيام متتابعة.

مطالب مرتبط:

(۵۳۸۵) کفاره ظهار در صورت عجز از انجام آن

این‌که قبل از دادن کفاره با همسرت همبستری نمودی، چیزی بر گردن تو نیست اگر که تنگ دست بودی بلکه اکثر اهل علم می‌گویند جایز است...

ادامه مطلب …

(۵۳۹۰) حکم ظهار مشروط

(۵۳۹۰) سوال: من مردی هستم که ازدواج کردم و خانواده‌ای را اداره می‌کنم و خواستم که برای کسب روزی حلال از کشورم بروم ولی نتوانستم که هزنیه سفر را پرداخت کنم و همسرم کمی زیور آلات داشت که به من داد تا آن بفروشم که با پول آن بتوانم سفر کنم و این با رضایت […]

ادامه مطلب …

(۵۳۸۸) حکم شرعی در مورد مردی که زن خود را در یک قسم سه طلاق داده چیست؟

قبل از جواب دادن به سوال، برادران مسلمانم را نصیحت می‌کنم که از این عبارت‌های حرام استفاده نکنند مانند: همبستری کردن با تو مانند همبستری کردن با مادرم بر من حرام باشد این چیزی است که اللهÀ از آن به سخن زشت و دروغ یاد می‌کند و می‌‌فرماید: {ٱلَّذِینَ یُظَـٰهِرُونَ مِنكُم مِّن نِّسَاۤىِٕهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَـٰتِهِمۡۖ إِنۡ أُمَّهَـٰتُهُمۡ إِلَّا ٱلَّـٰۤـِٔی وَلَدۡنَهُمۡۚ وَإِنَّهُمۡ لَیَقُولُونَ مُنكَرࣰا مِّنَ ٱلۡقَوۡلِ وَزُورࣰاۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورࣱ} [سوره المجادلة: ۲] : (کسانی از شما که زنان‌شان را ظهار می‌کنند، آنان هرگز مادران‌شان نیستند، مادران‌شان فقط کسانی اند که آن‌ها را زاده‌اند، بی‌گمان آن‌ها سخنی زشت و دروغ می‌گویند، و همانا الله عفوکنندۀ آمرزگار است). و بر همین اساس برای این مرد حلال نیست که با زنش همبستری کند مگر این که آنچه اللهÀ امر کرده است را انجام دهد: {وَٱلَّذِینَ یُظَـٰهِرُونَ مِن نِّسَاۤىِٕهِمۡ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا۟ فَتَحۡرِیرُ رَقَبَةࣲ مِّن قَبۡلِ أَن یَتَمَاۤسَّاۚ ذَ ٰ⁠لِكُمۡ تُوعَظُونَ بِهِۦۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِیرࣱ* فَمَن لَّمۡ یَجِدۡ فَصِیَامُ شَهۡرَیۡنِ مُتَتَابِعَیۡنِ مِن قَبۡلِ أَن یَتَمَاۤسَّاۖ فَمَن لَّمۡ یَسۡتَطِعۡ فَإِطۡعَامُ سِتِّینَ مِسۡكِینࣰاۚ ذَ ٰ⁠لِكَ لِتُؤۡمِنُوا۟ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦۚ وَتِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِۗ وَلِلۡكَـٰفِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ} [سوره المجادلة: ۳-۴] : (و کسانی‌که زنان‌شان را ظهار می‌کنند، سپس از آنچه گفته‌اند باز می‌گردند، پس باید پیش از آمیزش جنسی باهم برده‌ای را آزاد کنند، این حکمی است که به آن (پند و) اندرز داده می‌شوید، و الله به آنچه می‌کنید آگاه است* پس کسی‌که (برده‌ای را) نیابد، پیش از آمیزش جنسی، دو ماه پی در پی روزه بگیرد، و کسی‌که نتواند پس شصت مسکین را طعام دهد، این (حکم) برای آن است که به الله و رسولش ایمان بیاورید، و این‌ها حدود (و احکام) الهی است، و برای کافران عذاب دردناکی است). لذا تو ای برادر بزرگوار باید به سوی اللهÀ از این سخن زشت و دروغی که گفته‌ای توبه کنی و نباید با همسرت جماع کنی و همچنین مقدمات آن تا زمانی که آنچه اللهÀ به تو امر کرده است را انجام دهی ولی طلاق با این واقع نمی‌شود چون که این ظهار صریح است که احتمال تأویل آن وجود ندارد. سوال کننده: شیخ بزرگوار در مورد قولی که گفتم او را سه طلاق که در یک قسم داده‌ام قبل از این که ظهار کنم؟ جواب: این کلام: او را سه طلاق دادم در یک قسم، صورت آنوه گفته است را برای ما واضح نساخت لذا نمی‌دانیم که طلاق با شرط یا بدون شرط بر او واقع شده است لذا اگر بدون شرط بوده و گفته است: تو سه طلاق هستی پس در این صورت طلاق واقع می‌شود و اگر با شرط بوده است مثل این که بگوید: اگر این کار را کردم پس همسرم سه طلاق است یا اگر فلان کار را کردی پس تو سه طلاقی و مانند که این در حکم قسم است اگر که قصد او از آن منع کردن و تحذیر باشد و قصدش طلاق نباشد لذا مادامی که صورتی که از او سر زده است را برای ما ذکر نکند نمی‌توانیم جواب سوالش را بدهیم....

ادامه مطلب …

(۵۳۹۵) حکم شرعی ظهار و کفاره واجب در صورت تأخیر در پرداخت صدقه

آن لفظی که شوهرت بر تو به کار برده است طلاق نیست و ظهار است چون گفته است: تو مانند مادر و خواهرم بر من حرامی و ظهار نیز همانطور که اللهÀ آن را وصف کرده است قول زشت و دروغی است و شوهرت باید از کاری که کرده است توبه کند و برایش حلال نمی‌باشد که از تو کام‌ جوید مگر تا وقتی که آنچه اللهÀ امر کرده است را انجام دهد....

ادامه مطلب …

(۵۳۸۴) حکم زوجه در صورت تحقق ظهار مشروط و تأخیر در ادای کفاره از سوی شوهر

اگر قصد مرد از گفتن: تو بر من به مانند مادر و خواهرم همبستری با تو بر من حرام است، حرام کردن او است پس بی شک ظهار کرده و جایز نیست که با او همبستری کند..

ادامه مطلب …

(۵۳۹۸) آیا برای مرد جایز است که فقط به قصد محبت به زن خود بگوید: ای خواهرم یا ای مادرم؟

بله جایز است که به او بگوید: ای خواهرم یا ای مادرم و مانند آن از کلماتی که موجب مودت و محبت می‌شود اگر چه بعضی از اهل علم مکروه دانستن....

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه