(۴۴۵۶) حکم قربانی و حج از جانب برادری که در حادثه‌ای وفات یافته است

(۴۴۵۶) سوال: برادرش در حادثه‌ای پیش آمده وفات نموده آیا جایز است که برای او قربانی کنیم یا از جانب او حج به جا آوریم، لطفاً توضیح دهید؟

جواب:

قول راجح از اقوال اهل علم این است که جایز می‌باشد انسان عبادت الله را به این نیت که برای میتی از اموات مسلمین باشد انجام دهد حال این میت از نزدیکان او باشد یا که از نزدیکان او نباشد و این قول راجح است حال این در صدقه یا حج یا روزه یا نماز یا در غیر از آنها باشد لذا برای انسان جایز است که عمل صالحی را میت مسلمانی انجام دهد ولی این از امور مطلوب و افضل نمی‌باشد بلکه افضل این است که انسان به جای صدقه دادن یا قربانی کردن یا حج نمودن از جانب او برایش دعا کند زیرا دعا کردن برای او چیزی است که رسول اللهﷺ بدان ارشاد نمودند هنگامی که فرمود: «إِذَا مَاتَ الْإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَنْهُ عَمَلُهُ إِلَّا مِنْ ثَلَاثَةٍ ؛ إِلَّا مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ»[۱] : (با مرگ انسان ، رشته عملش قطع مى شود ، مگر از سه چيز : صدقه جارى، دانشى كه مردم از آن بهره مند شوند ، و فرزند نيكوكارى كه برايش دعا كند): لذا فرزند صالحی که برای او دعا کند را ذکر نمود و نگفت: فرزند صالحی که برای او صدقه دهد یا از جانب او حج کند و مانند آن از اعمال صالح با وجود این که حدیث در سیاق عمل می‌باشد پس زمانی که رسول اللهﷺ به جای عمل، دعا کردم برای میت را ذکر نمودند، دانسته می‌شود که مختار و افضل دعا کردن برای میت می‌باشد.

و برای همین برادران مسلمانم را نصحیت می‌کنم به جای اعمال را برای امواتشان انجام دهند بر دعا نمودن برایشان حریص باشند و اعمال صالح را برای خودشان قرار دهند زیرا انسان زنده به اعمال صالح نیاز دارد چون که هیچی مرده‌ای نمی‌باشد مگر اینکه پشیمان باشد، اگر که نیکوکار بوده پشیمان است که چرا بیشتر انجام نداده است و اگر بدکردار بوده پیشمان است که چرا توبه ننموده است، اللهÀ می‌‌فرماید: {حَتَّىٰۤ إِذَا جَاۤءَ أَحَدَهُمُ ٱلۡمَوۡتُ قَالَ رَبِّ ٱرۡجِعُونِ* لَعَلِّیۤ أَعۡمَلُ صَـٰلِحࣰا فِیمَا تَرَكۡتُ} [سوره المؤمنون: ۹۹-۱۰۰] : ((کافران پیوسته به راه و روش خود ادامه می‌دهند) تا زمانی‌که مرگ یکی از آن‌ها فرا رسد، گوید: پروردگارا! مرا (به دنیا) باز گردان* باشد که در آنچه (در دنیا) ترک (و کوتاهی) کرده‌ام، کار شایسته‌ای انجام دهم): و : {وَأَنفِقُوا۟ مِن مَّا رَزَقۡنَـٰكُم مِّن قَبۡلِ أَن یَأۡتِیَ أَحَدَكُمُ ٱلۡمَوۡتُ فَیَقُولَ رَبِّ لَوۡلَاۤ أَخَّرۡتَنِیۤ إِلَىٰۤ أَجَلࣲ قَرِیبࣲ فَأَصَّدَّقَ وَأَكُن مِّنَ ٱلصَّـٰلِحِینَ* وَلَن یُؤَخِّرَ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِذَا جَاۤءَ أَجَلُهَاۚ وَٱللَّهُ خَبِیرُۢ بِمَا تَعۡمَلُونَ} [سوره المنافقون: ۱۰-۱۱] : (و از آنچه به شما روزی داده‌ایم، (در راه الله) انفاق کنید، پیش از آن که مرگ به سراغ یکی از شما آید، پس بگوید: «پروردگارا! ای کاش (مرگ) مرا مدت کمی با تأخیر می‌انداختی، تا (در راه تو) صدقه بدهم و از صالحان باشم»* و الله هرگز (مرگ) کسی را هنگامی‌که اجلش فرا رسد به تأخیر نمی‌اندازد، و الله به آنچه می‌کنید آگاه است).

لذا شما که زنده هستی به عمل صالح نیاز داری پس آن را برای خودت قرار بده و برای امواتت از پدر و مادر، برادر و خواهر و غیر از این‌ها از مسلمانان دعا کن و این چیزی است سنت رسول اللهﷺ بر آن دلالت می‌کند ولی با این وجود اگر انسان از جانب میت صدقه یا نماز یا روزه را به قصد ثواب برای میت انجام دهد اشکالی ندارد اگر که برای رضای اللهÀ انجام دهد.

[۱] تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: إن له أخّا تعرض لحادث توفي بعدها، هل يجوز لنا أن نُضَحُيَ له أو نَحَجَّ عنه إلى بيت الله الْحَرَامِ، نرجو الإفادة؟

فأجاب رحمه الله تعالى: القول الراجح من أقوال أهل العلم أنه يجوز للإنسان أن يتعبد الله -عز وجل- بطاعة بنيَّة أنها لميت من أموات المسلمين، سواء كان هذا الميت من أقاربه، أم ممن ليس من أقاربه هذا هو القول الراجح، سواء في الصدقة، أو في الْحَجّ، أو في الصوم، أو في الصلاة، أو في غير ذلك، فيجوز للإنسان أن يتبرع بالعمل الصالح لشخص ميت من المسلمين، ولكن هذا ليس من الأمور المطلوبة الفاضلة ، بل الأفضل أن يدعو له بدلا من أن يتصدق عنه، أو أن يضحي عنه، أو أن يحج عنه، لأن الدعاء له هو الذي أرشد إليه الرسول صلى الله عليه وسلم، فإنه ثبت عنه أنه قال: «إذا مات الإنسان انْقَطَعَ عَمَلُهُ إِلا من ثلاث: صدقةٍ جَارِيَةٍ، أو علم يُنتَفَعُ به، أو ولد صالح يدعو له»، فذكر الولد الصالح الذي يدعو له، ولم يقل أو ولد صالح يتصدق له، أو يحج له، أو ما أشبه ذلك من الأعمال الصالحة، مع أن الحديث في سياق العمل، فلما عدل النبي صلى الله عليه وسلم عن ذكر العمل للميت بذلك الدعاء، عُلم أن الدعاء هو المختار وهو الأفضل.

ولهذا فإني أنصح إخواني المسلمين أن يحرصوا على الدعاء لأمواتهم، بدلًا عن إهداء القُرَبِ لهم ، وأن يجعلوا القُرَبَ لأنفسهم، لأن الحي محتاج إلى العمل الصالح، فإنه ما من ميت يموت إلا ندم إن كان محسنا ندم أن لا يكون ازداد وإن كان مسيئا ندم ألا يكون استعتب، قال الله تعالى: ﴿ حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلَى أَعْمَلُ صَلِحًا فِيمَا تَرَكْت ﴾ [المؤمنون: ٩٩-١٠٠]، وقال الله -عز وجل-: ﴿ وَأَنفِقُوا مِن مَّا رَزَقْتَكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِي أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْلَا أَخَرَتَنِي إِلَى أَجَلِ قَرِيبٍ فَأَصَدَفَ وَأَكُن مِّنَ الصَّلِحِينَ وَلَن يُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْسًا إِذَا جَاءَ أَجَلُهَا وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ﴾ [المنافقون: ١٠-١١].

فأنت أيها الحي محتاج إلى العمل الصالح، فاجعل العمل لنفسك، وادعُ لأمواتك من الأباء والأمهات والإخوان، والأخوات، وغيرهم من المسلمين، هذا هو الذي تدل عليه سنة الرسول الله، ولكن مع هذا لو أن الإنسان تصدق عن ميت، أو صام عنه، أو صَلَّى، وقصد أن يكون الثواب للميت فلا بأس بذلك إذا تبرع به.