(۴۰۲۸) آیا شروط خاصی برای شخص معتکف وجود دارد؟

(۴۰۲۸) سوال: آیا احاديثی از رسول الله ﷺ در مورد تشویق به اعتکاف کردن در رمضان، روایت شده است؟ آیا شروط خاصی برای شخص معتکف وجود دارد؟

جواب:

بله؛ احادیثی از رسول الله ﷺ نقل شده که دلالت بر تشویق به اعتکاف در رمضان دارد؛ الله ﷻ در قرآن به اعتکاف اشاره نموده و فرموده است: {وَلا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ} [البقرة: ۱۸۷] : (در حالی ‌که در مساجد معتکف هستید، با همسرانتان نزدیکی نکنید).

اعتکاف بدین معنا است که فرد برای بر پا داشتن طاعت و عبادت الله À در یک مسجد، بماند و از آن خارج نشود؛ مشغول به قرائت قرآن، ذکر الله À، نماز و… می‌شود. اعتکاف همانند عملکرد برخی افراد نیست که در مسجد می‌مانند و با دوستانشان به صحبت‌های بی‌فایده و چه بسا سخن‌های حرام مانند غیبت کردن مشغول می‌شوند.

اصل در اعتکاف این است که فرد از مردم کناره‌ بگیرد و در یکی از خانه‌های الله ﷻ به عبادت الله ﷻ بپردازد؛ البته ایرادی ندارد که با دوستان و خانواده‌اش صحبت کوتاهی داشته باشد و از اهدافی که به خاطرش معتکف شده، غافل نگردد. روایت شده است که: «أن النَّبِيّ ﷺ کان يعتكف العشر الأواخر من رمضان حتی توفّاه الله ثم اعتكف أزواجه من بعده»[۱] : (رسول الله ﷺ ده روز و شب آخر رمضان را اعتکاف می‌نمود تا این که الله À او را از دنیا برد سپس همسرانش بعد از وی اعتکاف نمودند). این روایت، دليلی بر این است که سنت اعتکاف، باقی مانده و منسوخ نشده است.

از جمله مهم‌ترین شروط اعتکاف این است که فرد در مسجد بماند و جز در مواقع نیاز و ضرورت از آن خارج نشود؛ علما خروج معكتف از مسجد را سه نوع دانسته‌اند:

۱- بیرون رفتنی که بدون شرط، جایز است؛ این که فرد برای چیزی که ناچار است بیرون برود؛ مانند بیرون رفتن برای قضای حاجت در صورتی که سرویس بهداشتی در مسجد وجود نداشته باشد یا این که برای تهیه‌ی غذا و نوشیدنی بیرون برود اگر کسی را نداشته باشد که برایش غذا و نوشیدنی بیاورد.

۲- بیرون رفتنی که با شرط، جایز است؛ چنان که مثلا شرط کند که اگر خویشاوند نزدیکش وفات کرد، برای تشییع جنازه‌اش بیرون خواهد رفت، به عیادت بیماری خواهد رفت یا چنین چیزهای دیگری که به سوی آن می‌روند و از عبادت الله À است؛ چون این عبادت الله ﷻ می‌باشد و منافاتی با اعتکاف ندارد. رسول الله ﷺ به ضُباعه بنت زبير که بیمار بود و قصد رفتن به حج داشت، فرمود: «أهِلِّي بالحجِّ واشتَرِطِي أنَّ مَحِلِّي حيث تحبسني»[۲] : (نیت حج کن و تلبیه بگو و شرط کن که هر کجا که عاجز شوم از احرام، حلال شوم).

۳- خروج و بیرون رفتنی که جایز نیست، نه با شرط و نه بدون شرط؛ چنان که فرد برای کاری که با اعتکاف در تضاد است و منافات دارد از مسجد بیرون برود؛ مانند بیرون رفتن برای خرید و فروش، برای هم‌بستری با همسر و دیگر کارهایی که با اعتكاف، منافات دارد. خروج برای چنین مواردی جایز نیست، نه با شرط و نه بدون شرط.

۱- صحیح بخاری: كتاب الإعتکاف، باب الإعتکاف فی العشر الأواخر والإعتکاف فی المساجد کلها، شماره (۲۰۲۶). صحیح مسلم: كتاب الإعتکاف، باب اعتکاف العشر الأواخر من رمضان، شماره (۱۱۷۲).

۲- صحیح مسلم: كتاب الحج، باب جواز اشتراط المحرم التحلل بعذر المرض ونحوه، شماره (۱۲۰۸).

تعداد بازدید: 0

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: هل وردت أحاديث عن الرسول الكريم صلى الله عليه وسلم تحثُ على الاعتكاف في رمضان؟ وهل هناك شروط معينة للمعتكف؟

فأجاب رحمه الله تعالى: نعم وردت أحاديث عن النبي صلى الله عليه وسلم تدل على الترغيب في الاعتكاف في رمضان، وقد أشار الله تعالى إلى الاعتكاف في كتابه؛ حيث قال: ﴿ وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ ﴾ [البقرة: ۱۸۷]. والاعتكاف: هو أن يلزم الإنسان مسجدًا من المساجد لإقامة طاعة الله عز وجل، فيشتغل بقراءة القرآن، وذكر الله والصلاة، وغير ذلك، وليس الاعتكاف كما يفعله بعض الناس؛ فيبقى في المسجد، ويأتي إليه أصحابه، فيشغلونه دائما بالكلام اللغْوِ الذي لا فائدة منه، وربما يكون كلامًا مُحرَّما يشتمل على الغيبة.

والأصل في الاعتكاف أن يكون الإنسان منقطعا عن الناس في بيت من بيوت الله لطاعة الله عز وجل، لكن لا حرج أن يتحدث إلى بعض أصحابه، أو إلى أحد من أهله حديثًا غير طويل، ولا مُشغل عما اعتكف من أجله، وقد ورد «أَنَّ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، كَانَ يَعْتَكِفُ العَشْرَ الْأَوَاخِرَ مِنْ رَمَضَانَ حَتَّى تَوَفَّاهُ اللَّهُ، ثُمَّ اعْتَكَفَ أَزْوَاجُهُ مِنْ بَعْدِهِ». وهذا دليل على أن هذه السنة باقية لم تُنسَخ.

ومن أهم شروط الاعتكاف أن يبقى الإنسان في المسجد فلا يخرج منه إلا لحاجة لا بد منها، وقد قسم أهل العلم خروج المعكتف إلى ثلاثة أقسام:

1 – قسم يجوز له بدون شرط:

وهو أن يخرج الإنسان لما لا بد منه؛ مثل: أن يخرج لقضاء الحاجة حاجة البول أو الغائط إذا لم يكن في المسجد ما يقضي به حاجته، أو أن يخرج للطعام أو الشراب إذا لم يكن له أحد يأتيه بهما.

۲ – قسم يجوز له بشرط:

مثل: أن يشترط إن مات قريبه المريض فإنه يُشيع جنازته، أو يشترط أن يعود مريضا، أو نحو ذلك مما يخرج إليه، وهو في طاعة الله -عز وجل-؛ لأن هذه عبادة لا تنافي الاعتكاف، وقد قال النبي صلى الله عليه وسلم الضُبَاعَةَ بنت الزبير، وقد أرادت الحج وهي مريضة: «أَهلِّي بِالحَجِّ، وَاشْتَرِ طِي أَنَّ يَحِلِّي حَيْثُ تَحْبِسُني».

3- قسم لا يجوز له لا بشرط، ولا بغير شرط:

وهو أن يخرج الإنسان لأمر ينافي الاعتكاف؛ مثل: أن يخرج للبيع والشراء، أو يخرج للتمتع بأهله، أو ما أشبه ذلك من الأمور المنافية للاعتكاف، فهذه لا يجوز الخروج لها بشرط، ولا بغير شرط.