(۳۹۷۰) سوال: اگر کسی هنگام روزه‌ی نفل، از روی فراموشی بخورد یا بنوشد، روزه‌اش باطل می‌شود؟ آیا روزه‌ی قضا را نیز باطل می‌کند؟

جواب:

اگر روزه‌دار چیزی را از روی فراموشی بخورد یا بنوشد، گناه‌کار نمی‌شود و قضا بر او واجب نیست بلکه روزه‌اش کامل است؛ به دلیل فرموده‌ی عام الله À که می‌فرماید: {رَبَّنَا لا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا} [البقرة: ۲۸۶] : (پروردگارا! اگر از یاد بردیم یا اشتباه کردیم، ما را بازخواست نفرما). الله ﷻ نیز فرمود: {قد فعلت} : (چنین کردم). همچنین به دلیل فرموده‌ی رسول الله ﷺ به طور خاص که فرمود: «إذا نسي فأكل و شرب فليتم صومه فإنما أطعمه الله وسقاه»[۱] : (اگر شخصی از روی فراموشی بخورد یا بیاشامد، باید روزه‌اش را تکمیل کند زیرا الله به او خورانده و نوشانده است). عبارت «فليتم صومه» دليل بر این است که روزه‌اش ناقص نمی‌شود. همچنین نسبت دادن این امر به الله À با عبارت «فإنما أطعمه الله وسقاه» دليل بر این است که گناه و تکلیفی بر آن فرد نیست و این کار به او نسبت داده نمی‌شود.

بنابراین اگر روزه‌دار چیزی را از روی فراموشی بخورد یا بیاشامد و روزه‌اش روزه‌ی نفل، روزه‌ی رمضان، قضای رمضان یا روزه‌ی كفاره باشد، روزه‌اش کامل و صحيح می‌باشد ولی واجب است همان لحظه که به یاد آورد، از خوردن و نوشیدن دست بکشد حتی اگر در دهانش لقمه‌ی غذا یا جرعه‌ی آب باشد، باید آن ‌را بیرون بریزد و جایز نیست که آن ‌را بعد از یادآوری، ببلعد و فرو ببرد. سؤال دیگری که در این‌جا مطرح می‌شود، این است که: اگر کسی او را در حال خوردن و نوشیدن دید، آیا واجب است که او را یادآوری کند یا این که با خود بگوید: این رزقی است که الله À نصیبش نموده لذا چیزی به او نمی‌گویم؟ جواب: واجب است که به روزه‌دار تذکر دهد زیرا این کار همکاری در انجام نیکی و تقوا می‌باشد. کسی که از روی فراموشی، چیزی می‌خورد یا می‌نوشد، معذور است اما تو ای مؤمن! بدان که او برادر تو است و کاری را انجام می‌دهد که اگر فراموشی‌اش مانع نبود روزه‌اش باطل می‌شد، پس به او یادآوری کن! برای این مسئله به عموم فرموده‌ی رسول الله ﷺ استدلال می‌شود که فرمود: «إذا نسيتُ فَذَكِّرُوني» : (اگر فراموش کردم، مرا یادآوری کنید). بنابراین کسی که ببیند شخص روزه‌دار می‌خورد و می‌نوشد، واجب است که او را یادآوری کند و بگوید: برادرم! به یاد داشته باش که روزه‌دار هستی.

۱-تخریج آن گذشت.