(۳۷۸۸) حکم روزه در شرایط کار دشوار و قضای روزهای فوت‌شده

(۳۷۸۸) سوال: در مزرعه‌ای کار می‌کردم و هنگامی که رمضان فرا ‌رسید، صاحب مزرعه ‌گفت: (دو گزینه داری: روزه‌ات را بخوری و به کارت ادامه دهی یا این که در غیر این صورت، کار را رها کنی) لذا ده روز از رمضان را روزه نگرفتم. به نظر شما حكم شرع در این باره چیست؟ آیا صحیح است که این روزها را دوباره روزه بگیرم؟

جواب:

جایز نیست که انسان، فرایض الله À را به ‌خاطر تهديد بندگان الله رها کند بلکه واجب است به انجام فرایض بپردازد؛ الله À می‌فرماید: {وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً * وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ} [طلاق: ۲-۳] : (هر کس تقوای الله را پیشه سازد، برایش راه چاره قرار می‌دهد و از جایی که گمان ندارد به او رزق و روزی می‌رساند).

اگر به تو می‌گفت: (نماز نخوان و اگر نماز بخوانی نمی‌توانی پیش من کار کنی) آیا از او اطاعت می‌کردی؟ بدون تردید از وی اطاعت نمی‌کردی. همه‌ی واجباتی که الله À بر تو فرض نموده، همین گونه است. جایز نیست که واجبات را به ‌خاطر تهديد دیگران رها کنی که اگر به ادای آن واجبات بپردازی، نمی‌توانی کار کنی.

به کارفرمایی که کارگر می‌گیرد نیز می‌گوییم: برای تو که شخصی مسلمان هستی شایسته است که کارگر را در انجام عبادت و اطاعت از الله À در نماز، روزه و… یاری برسانی و او نیز به قراردادش با تو پایبند باشد؛ زیرا اگر چنین کنی وی را در نیکی و تقوا یاری رسانده‌ای و یاری‌گر در کارهای خوب و تقوا همانند انجام‌دهنده است؛ همان طور که رسول الله ﷺ فرمود: «مَنْ جَهَزَ غَازِيًا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَقَدْ غَزَا، وَمَنْ خَلَفَ غَازِيًا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِخَيْرٍ فَقَدْ غَزَا»[۱] : (کسی که جنگ‌آوری را مجهّز کند، جنگیده است و کسی که به خانواده‌اش به نیکی رسیدگی کند نیز جنگیده است). پس ای برادر! در رفتار با این کارگران از الله ﷻ پروا داشته باش و آنان را از لطف و فضل الله ﷻ که مانع یا مشکلی برای کارت نیست، محروم نکن بلکه گاهی همین رفتار نیک، سبب برکت در کارت خواهد بود.

علاوه بر این، بسیاری از کارگران از کافرمایان شکایت دارند؛ چون برخی از کارفرمایان (از الله À برای خود و آن‌ها درخواست هدایت دارم) کارگران را اذیت می‌کنند و پرداخت حقوقشان را به تأخیر می‌اندازند که گاهی شاید دو یا سه ماه یا حتی بیشتر می‌گذرد و حقوق کارگر را نمی‌دهند بلکه گاهی حق کارگر را انکار می‌کنند! در حديث قدسي از رسول الله ﷺ آمده است که الله ﷻ می‌فرماید: «ثلاثة أنا خصمهم يوم القيامة رجل أعطى بي ثم غدر ورجل باع حرّاً فأكل ثمنه ورجل استأجر أجيراً فاستوفى منه ولم يعطه أجره»[۲] : (در روز قیامت، من دشمن سه شخص هستم: شخصی که با سوگند به من با کسی پیمان ببندد سپس خیانت کند، مردی که شخص آزاده‌ای را بفروشد و مبلغش را استفاده کند و مردی که کارگری را به کار گمارد و کارش را کامل انجام دهد اما حقّش را نپردازد). همچنین نسبت به این نیازمندان و مساکین، تقوای الله À را پیشه سازد که به‌خاطر لقمه‌ای برای زندگی به این سرزمین آمده‌اند اما وی حقوقشان را به مدت دو، سه، چهار یا چند ماه به تأخیر می‌اندازد در حالی ‌که به آن نیاز دارند و چه بسا خانواده‌هایشان نیازهای ضروری داشته باشند.

۱-صحیح بخاری: كتاب الجهاد والسير، باب فضل من جهز غازيا أو خلفه بخير، شماره (٢٨٤٣). صحیح مسلم: كتاب الإمارة، باب فضل إعانة الغازي في سبيل الله… شماره (١٨٩٥).

۲-صحیح بخاری: كتاب الإجارة، باب إثم من منع أجر الأجير، شماره (۲۲۷۰).

تعداد بازدید: 0

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: كنتُ أعمل في مزرعة، وعندما جاء رمضان قال لي صاحبها: أنت مُخيّر بين أمرين: إما أن تفطر وتستمر في عملك، وإما أن تترك العمل إذا لم تفطر. ولذلك أفطرتُ عشرة أيام من رمضان، فما حكم الشرع في نظركم – في هذا؟ وهل يَصِحُ لي أن أُعيد هذه الأيام؟

فأجاب رحمه الله تعالى: لا يجوز للإنسان أن يَدَعَ فرائض الله من أجل تهديد عباد الله، بل الواجب على الإنسان أن يقوم بالفرائض، قال تعالى: ﴿ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا وَيَرْزُقَهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ ﴾ [الطلاق: ٢-٣]. أرأيت لو قال لك: لا تُصلي؛ فإن صليت فلا تعمل عندي، هل تُطيعه في ذلك؟ لا شك أنك لن تطيعه، وهكذا جميع الفرائض التي فَرَضَها الله عليك، لا يحل لك أن تَدَعَها بتهديد غيرك؛ بمنع العمل إذا أديتها، ونقول مرة ثانية لهذا الذي استأجر هذا العامل: إن الذي يليق بك وأنت رجل مسلم أن تعينه على طاعة الله من الصلاة والصيام، وغيرها من العبادات التي يقوم بها هذا العامل، مع وفائه بالعقد الذي بينك وبينه، فإنك إذا فعلت ذلك فقد أعنته على البر والتقوى، والمعين على البر والتقوى كالفاعل، كما قال النبي صلى الله عليه وسلم: «مَنْ جَهَّزَ غَازِيًا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَقَدْ غَزَا وَمَنْ خَلَفَ غَازِبًا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِخَيْرٍ فَقَدْ غَزا» .

فاتق الله تعالى يا أخي في هؤلاء العمال، ولا تحرمهم من فضل الله -عز وجل- الذي لا يمنع العمل ولا يَنقُصُه، بل إن هذا قد يكون سببا لبركة العمل.

وأضيف إلى هذا أنه كثرت الشكاوى من العمال في مكفوليهم؛ حيث إن بعض ا الكفلاء – نسأل الله لنا ولهم الهداية – يُؤْذُون المكفول، ويماطلونه بحقه، فربما يبقى شهرين أو ثلاثة أو أربعة لا يعطيه حقه، بل ربما ينكر ذلك أحيانًا، جاء في الحديث القدسي عن النبي -عليه الصلاة والسلام- أن الله تعالى قال: «ثَلَاثَةٌ أَنَا خَصْمُهُمْ يَوْمَ القِيَامَةِ، رَجُلٌ أَعْطَى بِي ثُمَّ غَدَرَ، وَرَجُلٌ بَاعَ حُرًا فَأَكَلَ ثَمَنَهُ، وَرَجُلٌ اسْتَأْجَرَ أَجِيرًا فَاسْتَوْفَى مِنْهُ وَلَمْ يُعْطِهِ أَجْرَهُ». ثم ليتَّقِ الله في هؤلاء الفقراء المساكين الذين جاءوا يريدون لقمة العيش في هذه البلاد، فيماطلهم بحقهم ،شهرين أو ثلاثة، أو أربعة أكثر من ذلك وَهُمْ في حاجة، وأهلوهم قد يكونون في ضرورة.