(۳۶۰۲) زکات طلا چقدر است و چه زمانی پرداخت آن واجب می‌شود؟

(۳۶۰۲) سوال: زکات طلا چقدر است و چه زمانی پرداخت آن واجب می‌شود؟

جواب:

علما É درباره‌ی وجوب زکات زیورآلات زن که برای استفاده قرار داده است، اختلاف نظر دارند؛ برخی می‌گویند که زكات ندارد و آن را بر لباس، ظروف، فرش خانه و… قیاس گرفته‌اند چون رسول الله ﷺ فرموده است: «ليس على المسلم في عبده ولا فرسه صدقة»[۱] : (بر مسلمان در مقابل برده و اسب وی، زکاتی واجب نیست). برخی دیگر گفته‌اند: پرداخت زکات آن، واجب است زیرا رسول الله ﷺ فرموده است: «مَا مِنْ صَاحِبِ ذَهَبٍ، وَلا فِضَّةٍ، لا يُؤَدِّي مِنْهَا حَقَّهَا إِلاَّ إِذَا كَانَ يَومُ القِيَامَةِ صُفِّحَتْ لَهُ صَفَائِحُ مِنْ نَارٍ، فَأُحْمِيَ عَلَيْهَا في نَارِ جَهَنَّمَ، فَيُكْوَى بِهَا جَنْبُهُ، وَجَبِينُهُ، وَظَهْرُهُ، كُلَّمَا بَرَدَتْ أُعِيدَتْ لَهُ في يَومٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ ألْفَ سَنَةٍ، حَتَّى يُقْضَى بَيْنَ العِبَادِ فَيَرَى سَبيلَهُ، إمَّا إِلَى الجَنَّةِ، وَإمَّا إِلَى النَّارِ»[۲] : (هر صاحبِ طلا و نقره‌ای که زکاتِ آن را نپردازد، روز قیامت طلا و نقره اش به ورق‌هايی از آتش تبديل می‌شود و اين ورق‌ها را در آتش دوزخ، داغ می‌کنند و سپس با آن پهلوها، پيشانی و پُشت آن شخص را داغ می‌نهند و هر بار که اين ورق‌ها سرد شود، دوباره داغ می‌گردد و اين عذاب برای آن شخص در روزی که مقدارش به اندازه‌ی پنجاه هزار سال است، ادامه دارد تا آن که در ميان بندگان، حُکم ‌شود و سپس مسيرِ خود را ببیند که به سوی بهشت يا به سوی دوزخ است). همچنین امامان ترمذی، ابوداود و ابن ماجه É در کتاب‌های سنن، این حدیث را روایت کرده‌اند که عمرو بن شعيب از پدرش از جد خویش J روایت می‌کند: «أن امرأةً أتت رسول الله ﷺ وفي يد ابنتها مسكتان غليظتان من ذهب فقال أتؤدين زكاة هذا قالت لا قال أيسرك أن يسورك الله بهما سوارين من نار فخلعتهما وألقتهما إلى رسول الله ﷺ وقالت هما لله ورسوله»[۳] : (زنی نزد رسول الله ﷺ آمد در حالی که دخترش دو دستبند بزرگ طلا به دست داشت؛ به او فرمود: آیا زکات این را می‌پردازی؟ پاسخ داد: خیر. گفت: آیا خوشحال می‌شوی که الله به سبب این دو النگو، دو النگوی آتشین به دستانت ببندد؟ آن زن فورا ‌دو النگو را بیرون آورد و نزد رسول الله ﷺ گذاشت و گفت: این برای الله و پیامبرش باشد). ابن حجر Ë در کتاب (بلوغ المرام) می‌گوید: (إسناده قوي) : (اسناد این حدیث، قوی است). شيخ عبد العزيز بن باز Ë نیز می‌گوید: این حدیث، صحیح است. این حديث و حدیث سابق که امام مسلم Ë در کتاب صحيحش آورده است بر وجوب زكات زیورآلاتی که زن، خود را با آن می‌آراید، دلالت دارند. این دیدگاه، برتر و راجح است و قياس کسانی که زکات را در آن واجب نمی‌دانند، قیاس نادرستی است زیرا قياس با وجود نص شرعی است که با آن تعارض دارد. همچنین این قیاس، طرد و عکس را نمی‌پذیرد. توضیح این موضوع را در کتابچه‌ی مختصری به رشته‌ی تحریر در آورده‌ام که مختصر است اما ان شاء الله مفید می‌باشد.

بنابراین دیدگاه برتر و راجح، وجوب زكات در زیورآلات طلا و نقره در صورتی است که به حد نصاب برسد و تفاوتی ندارد که برای استفاده قرار داده شود یا نشود و کم یا زیاد باشد. حدّ نصاب طلا، هشتاد و پنج گرم است. زمان پرداخت زکات وقتی است که یک سال بر آن بگذرد؛ مثلا زنی در ماه محرم، مقداری طلا خریداری کرده یا به عنوان هدیه یا مهریه به او داده شده است، فقط زمانی زکات بر وی واجب می‌شود که ماه محرمِ سالِ آینده فرا برسد. مقدار این زکات نیز یک چهلم (دو و نیم درصد) است زیرا زکات طلا و نقره و کالاهای تجاری، دو و نیم درصد یا یک چهلم می‌باشد لذا اگر زنی معادل ده هزار ريال سعودی طلا داشته باشد، واجب است هر سال، دویست و پنجاه ریال زکات بپردازد و اگر وی اجازه دهد ایرادی ندارد که زکاتش را همسر، پدر، برادر یا عمویش بپردازد. اگر زن چیزی نداشت که زکات این طلا را بپردازد و یکی از افراد نامبرده زکاتش ‌را پرداخت کرد، کار انجام شده است اما اگر کسی زکات را به جای او نپرداخت بر وی واجب است به اندازه‌ی زکات، مقداری از آن طلا را بفروشد تا بتواند زکاتش را بپردازد. برخی می‌گویند: اگر قرار باشد هر سال مقداری را بفروشد، طلا و زیورآلاتش تمام خواهد شد! در جواب این سخن می‌گوییم:

اولا: از کجا می‌دانید که این زن، سال‌ها زنده خواهد ماند تا این که مالش تمام شود؟

دوما: امکان ندارد همه‌ی زیورآلات تمام شود چون اگر مقدارش از حدّ نصاب (هشتاد و پنج گرم) کم‌تر شود، دیگر زكات ندارد. همچنین ما چه می‌دانیم؟ چه بسا الله À آن‌چه انفاق کرده را جایگزین نماید؛ الله À می‌فرماید: {وَمَا أَنفَقْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ} [السبأ: ۳۹] : (هر آن‌چه انفاق کنید را او است که جایگزین می‌نماید). همچنین زکات از مال، کم نمی‌کند همان طور که رسول الله ﷺ فرمود: «ما نقصت صدقةٌ من مال»[۴] : (هرگز صدقه از مال نمی‌کاهد). اگر فرض شود که از جهتی کم شده است، الله À از جهت دیگر در آن برکت نازل می‌نماید و چه بسا ممانعت از پرداخت زکات این زیورآلات، سبب گم شدن، از بین رفتن، دزدیده شدن زیورآلات یا چیزهای دیگر شود در حالی که پرداخت زکات، موجب برکت در اموالش می‌گردد.

۱- صحیح بخاری: كتاب الزكاة، باب ليس على المسلم في عبده صدقة، شماره (١٣٩٥). صحیح مسلم: كتاب الزكاة، باب لا زكاة على المسلم في عبده وفرسه، شماره (۹۸۲).

۲-تخریج آن گذشت.

۱-تخریج آن گذشت.

تعداد بازدید: 5

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

تقول السائلة من القصيم المملكة العربية السعودية: ما هو مقدار الزكاة على الذهب؟ ومتى يجب إخراجها؟

فأجاب رحمه الله تعالى: اختلف العلماء -رحمهم الله- في وجوب الزكاة في حلي المرأة الذي تعده للاستعمال، فمنهم من قال لا زكاة فيه قياسًا على الثياب وأواني البيت وفرش البيت وما أشبه ذلك؛ لقول النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم-: «ليس على المسلم في عبده ولا فَرَسِه صَدَقة» ومنهم من قال: إن الزكاة واجبة فيه؛ لأن النبي – صلى الله عليه وعلى آله وسلم- قال: «ما من صاحب ذهب ولا فضة لا يؤدي منها حقها، إلا إذا كان يوم القيامة صُفْحَت له صفائح من نار، وأحمي عليها في نار جهنم، فيكوى بها جنبه وجبينه وظهره، كلما بَرَدَت أعيدت في يوم كان مقداره خمسين ألف سنة، حتى يُقْضَى بين العباد، ثم يرى سبيله: إما إلى الجنة، وإما إلى النار». ولأنه أخرج الثلاثة في سُنَنِهم عن عمرو بن شعيب عن أبيه عن جده «أن امرأة أتت النبي صلى الله عليه وعلى آله وسلم وفي يد ابنتها مَسَكَتَانِ غليظتان من ذهب، فقال: أتؤدين زكاة هذا؟ قالت: لا. قال: أَيَسُرُّكِ أن يُسَوِّرَكِ الله بهما سِوَارَين من نار؟ فخلعتهما وألقتهما إلى رسول الله صلى الله عليه وعلى آله وسلم وقالت: هما الله ورسوله». قال في بلوغ المرام – أعني ابن حجر رحمه الله – : «إسناده قوي».

وقال الشيخ عبد العزيز بن باز: إنه صحيح فهذا الحديث والحديث السابق قبله الذي أخرجه مسلم في صحيحه كلاهما يدلان على وجوب زكاة الحلي الذي تَتَحَلّى به المرأة، وهذا القول هو الراجح، والقياس الذي قاسه من لا يرى وجوب الزكاة فيه قياس في غير محله؛ لأنه قياس في مقابلة النَّص، ولأنه قياس ليس بمُطَّرِدٍ ولا مُنْعَكِس، كما يَتَبَيَّن ذلك في رسالة كتبناها صغيرة مختصرة لكنها مفيدة إن شاء الله. فالقول الراجح وجوب زكاة الحلي إذا كان من الذهب أو الفضة، سواء كان يُستعمل أو لا يُستعمل، وسواء كان كثيرًا أم قليلا، إذا بلغ النصاب، والنصاب خمسة وثمانون جرامًا. أما متى تُخرج الزكاة: فتُخْرَج الزكاة إذا تم عليه الحول، فمثلا لو أن امرأة اشترت حُليًّا، أو أَهْدِي لها حلي، أو أُعْطِيَتُه في صَدَاقٍ في شَهْرِ مُحَرَّم، فإنه لا يجب إخراج زكاته إلا إذا جاء شَهْرُ مُحَرَّم من السنة الثانية. وأما مقدار الزكاة فهو ربع العشر؛ لأن الذهب والفضة وعُروض التجارة كُلّ منها زكاته ربع العشر، أي: واحد من أربعين، أو اثنين ونصف من المائة، فإذا كان عند المرأة حُليّ يساوي عشرة آلاف ريال ففيه مائتان وخمسون ريالا كل سنة، ولا بأس أن يُؤَدِّي زكاتها زوجها أو أبوها أو أخوها أو عمها إذا كان ذلك بإذن منها، فإن لم يكن عندها شيء تؤدي به زكاة هذا الحلي، وأدَّى عنها أحدٌ ممن ذَكَرْنا، فقد حصل المقصود، وإن لم يُؤَدِّ أحد منهم عنها فإنه يجب عليها أن تبيع من هذا الحلي بمقدار الزكاة، وقد يقول ا قائل: إذا استمرت على هذا طيلة السنوات فإن الحلي ينتهي.

فنقول جوابًا على هذا:

أولا: ما الذي أَعْلَمَ هذا الرجل أن هذه المرأة ستبقى سنوات عديدة ينتهي بها المال؟ هذه واحدة.

ثانيا: أنه لا يمكن أن ينتهي الحلي كله؛ لأنه إذا نقص عن النصاب -أي: عن خمسة وثمانين جراما – لم يكن فيه زكاة.

ثم إننا لا ندري لعل الله -عز وجل- يُخلف عليها ما أَنْفَقَتْ، كما قال الله تعالى: ﴿ وَمَا أَنفَقْتُم مِّن شَيْءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ ﴾ [سبأ: ٣٩]. والزكاة لا تنقص المال، كما قال النبي – عليه الصلاة والسلام -: «ما نَقَصَتْ صَدَقَةٌ من مال». فإذا قدر أنه نَقَصَ من جانب أنزل الله فيه البركة من جانب آخر، وربما يكون مَنْعُ زكاتها في هذا الحلي سببًا لضياعه أو تلفه أو سرقته أو ما أشبه ذلك، والزكاة تنزل فيه البركة.