(۳۴۰۱) سوال: آیا قرائت قرآن بر قبر میت و دعا برای وی جایز است؟ نوع دعا چگونه باشد؟ آیا گریستن بر میت جایز است؟ آیا روزه گرفتن و نماز خواندن به نیابت از میت جایز است؟ زیرا ما به جای میت قرآن را ختم کرده و آن را به روحش هدیه می‌کنیم. آیا اگر کسی که وفات نموده دوست یا خویشاوند باشد جایز است شخصی برای خود و متوفی در یک آن، حج به جای آورد؟ لطفاً پاسخ دهید، الله به شما اجر دهد.
جواب:
قرائت قرآن بر قبرها بدعت است که از پیامبر ﷺ و یارانش وارد نشده است و در صورتی که از پیامبر ﷺ و یارانش H وارد نشده باشد برای ما نیز شایسته نیست آن را از نزد خودمان نوآوری کنیم زیرا پیامبر ﷺ در حدیثی که از ایشان ثابت است فرموده‌اند: «شر الأمور محادثاتها و كل بدعة ضلالة» یعنی: (بدترین کارها بدعت‌ها هستند و هر بدعتی گمراهی است). بر مسلمانان واجب است به پیشینیان از جمله صحابه H و کسانی که به نیکی از آنان پیروری کرده‌اند اقتدا کنند تا بر خیر و هدایت باشند به دلیل آنچه از پیامبر ﷺ ثابت است که فرمودند: «خير الحديث كتاب الله و خير الهدى هدى محمد» يعني: (بهترین سخن، کتاب الله است و بهترین روش، روش و هدایت محمد است).
دعابرای میت نزد قبرش اشکالی ندارد انسان کنار قبر ایستاده و اندازه‌ای که برایش آسان شود دعا می‌کند مثل این که بگوید: بارالها او را بیامرز، بارالها او را رحمت کن، بارالها او را از عذاب جهنم نجات ده، بارالها وی را وارد بهشت بگردان، بارالها قبرش را بگستران و دعاهای دیگر. اما اگر انسان کنار قبر ایستاده و برای خودش دعا کند اگر هدفش از زیارت قبر همین باشد این کار نیز از جمله بدعت‌ها است زیرا هیچ مکانی برای دعا کردن تخصیص داده نمی‌شود مگر آنچه پیرامون آن نص وارد شده است. اگر نصی پیرامون آن وارد نشده و در سنت نیز از پیامبر ﷺ ثابت نشده تخصیص یک مکان برای دعا کردن که در شرع وارد نشده -هر کجا که باشد- بدعت است.
روزه گرفتن، نماز خواندن، قرائت قرآن و دیگر عبادت‌ها: چهار نوع از عبادت‌ها به اجماع به میت می‌رسند که عبارت‌اند از: دعا، عمل واجبی که نیابت در آن داخل می‌شود، صدقه و آزاد کردن برده اما در غیر از این چهار نوع بین اهل علم محل اختلاف است. بعضی از علماء گفته‌اند:
“اگر در غیر از این چهار مورد ثواب عمل صالح دیگری به میت اهدا شود سودی از آن نمی‌برد” اما صحیح این است که اگر میت مؤمن باشد از هر عمل صالحی که برای او انجام شده سود می‌برد اما نظر ما بر این نیست که اهدا کردن عبادت‌ها به مردگان از جمله امور مشروعی باشد که از انسان مطلوب است بلکه می‌گوییم: اگر انسان ثواب عملی از اعمالش را اهدا کند یا نیت کند ثواب عملی از اعمالش برای میت مسلمانی باشد به آن میت سود می‌رساند اما این کار مطلوب و مستحب نیست. دلیلش نیز این است که پیامبر ﷺ امتش را به این کار ارشاد ننموده بلکه در صحیح مسلم از حدیث ابوهریره Ð از ایشان ثابت است که فرموده‌اند: «إِذَا مَاتَ الْإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَنْهُ عَمَلُهُ إِلَّا مِنْ ثَلَاثَةٍ: إِلَّا مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ» یعنی: (هرگاه انسان بمیرد عملش قطع می‌شود مگر از سه جهت: صدقه‌ی جاریه، علمی که از آن سود برده شود یا فرزند صالح و شایسته‌ای که برایش دعا کند).
پیامبر ﷺ نفرمود: فرزند صالحی که برایش عملی انجام دهد و با روزه، نماز یا غیره برایش به درگاه الله B عبادت کند. این اشاره‌ای است به این که شایسته و مشروع همان دعا کردن برای مردگان است نه اهدا کردن عبادت‌ها به آنان. همچنین انسانی که در این دنیا به عمل می‌پردازد خودش نیازمند عمل صالح است پس باید برای خودش به انجام عمل صالح بپردازد و برای مردگانش بسیار دعا کند زیرا این کار همان خیر و روش سلف صالح H است.
