(۳۰۶۶) سوال: آیا سنت قبلیه در روز جمعه جایز است و درخواست داریم که چیزهایی که در روز جمعه از هنگام وارد شدن به مسجد تا خروج آن مشروع است را برای ما توضیح دهید.

جواب:

نماز جمعه سنت قبله ندارد و آن چه برخی آن را انجام می‌‌دهند هنگامی که اذان اول گفته شد برای خواندن نماز بلند می‌‌شوند اصلی ندارد و نماز جمعه فقط سنت بعدیه دارد و آن چه در سنت آمده این است که دو رکعت در خانه‌‌اش بخواند زیرا پیامبر ﷺ بعد از نماز جمعه دو رکعت در خانه‌‌اش یا چهار رکعت می‌‌خواند و می‌‌فرماید: «إذا صلی أحدکم الجمعة فلیصل بعدها أربعا»[۱]: (هرگاه یکی از شما نماز جمعه را خواند بعد از آن چها رکعت بخواند) لذا چهار رکعت با قول رسول الله ﷺ ثابت شده و دو رکعت به وسیله‌‌ی فعل ایشان ﷺ ثابت شده است بنابراین اگر چه چهار رکعت و چه دو رکعت خواند خوب است.

اما اگر انسان زود به نماز جمعه به مسجد آمد شایسته است تا آمدن امام نماز بخواند  زیرا نماز از جمله بهترین عبادات است به همین دلیل هنگامی که ربیعة بن مالک الاسلمی به رسول الله ﷺ گفت: می‌‌خواهم در بهشت همراه تو باشم رسول الله ﷺ فرمود: «أعني علي نفسك بكثرة السجود»[۲]: (مرا بر خوى با زیاد سجده کردن یاری کن).

سنت است کسی که به نماز جمعه می‌‌آید قبل از اینکه به مسجد بیاید در خانه‌‌اش غسل بزند و غسل زدن برای روز جمعه بنابر قول راجح واجب است زیرا پیامبر ﷺ می‌‌فرماید: «غسل الجمعة واجب على كل محتلم»[۳]: (غسل جمعه بر هر شخص بالغی واجب است) لذا فرموده‌‌ی پیامبر ﷺ: واجب است و معلق نمودن وجوب به وصفی که منجر به الزام می‌‌شود دلیل بر این است که منظور از وجوب الزام است نه وجوب تأکید همان‌‌‌‌طور که برخی گمان می‌‌کنند لذا صحیح این است که غسل روز جمعه بر هر کسی که به نماز جمعه می‌‌آید واجب است همچنین بهترین لباسش را بپوشد و از بوخوشی استفاده کند و به مسجد آمده و هر چقدر الله À می‌‌خواهد نماز بخواند.

هر چه انسان در روز جمعه زودتر به مسجد بیاید بهتر است زیرا پیامبر ﷺ می‌‌فرماید: «من اغتسل يوم الجمعة ثم راح في الساعة الأولى فكأنما قرب بدنة، و من راح في الثانية فكأنما قرب بقرة، و من راح في الثالثة فكأنما قرب كبشا أقرن، و من راح في الرابعة فكأنما قرب دجاجة، و من راح في الخامسة فكأنما قرب بيضة، فإذا حضر الإ مام حضرت الملائكة يستمعون الذكر، و طووا الصحف، و كانوا قبل مجيء الإمام على أبواب المساجد يكتبون الأول فالأول»[۴]: (هر كسی در روز جمعه غسل بزند سپس در وقت اول به مسجد بیاید مانند این است که شتری را قربانی کرده و هر کس در وقت دوم بیاید مانند این است که گاوی را قربانی کرده و هر کس در وقت سوم بیاید مانند این است که گوسفند شاخ داری را قربانی کرده و هر کس در وقت چهارم بیاید مانند این است که مرغی را قربانی کرده  و هر کس در وقت پنجم بیاید مانند این است که تخم مرغی را قربانی کرده است هرگاه امام آمد فرشتگان مشغول گوش دادن به خطبه شده و کتاب‌‌ها را می‌‌بندند در حالی که قبل از آمدن امام بر درب مساجد مشغول نوشتن اسامی کسانی هستند که زودتر به مسجد می‌‌آیند).

من برادران مسلمانم را توصیه می‌‌کنم که این فرصت را غنیمت شمرده و بعد از غسل جمعه زود به مسجد بیایند و این وقت گرانبها را با چیزهای پوچ و خواب ضایع نکنند که خیر زیادی از آن‌‌ها فوت می‌‌شود.

هرگاه امام حاضر شد و و شروع به خطبه خواندن نمود سکوت نمودن واجب است و حرف زدن جایز نیست هر کس حرف بزند در حالی که امام خطبه می‌‌کند دچار لغو شده است بلکه ﷺ می‌‌فرماید: «من تكلم و الإمام يخطب فهو كمثل الحمار يحمل أسفارا، و من قال لصاحبه: أنصت، فقد لغا، و من لغا فلا جمعة له»[۵]: (هر کسی در حالی که امام خطبه می‌‌خواند صحبت کند مانند الاغی است که کتاب‌‌هایی را حمل می‌‌کند و هر کس که به دوستش (که در حال خطبه با او حرف می‌‌زند) بگوید: ساکت شو! دچار لغو شده است و هر کسی که دچار لغو شود از پاداش جمعه محروم می‌‌شود).

برای انسان جايز نیست در حالی که امام خطبه می‌‌گوید بر کسی که کنارش است سلام کند، جواب سلام و عطسه را بدهد همچنین کسی که حرف می‌‌زند را با حرف زدن ساکت کند زیرا همه‌‌ی این‌‌ها سبب محروم شدنش از پاداش نماز جمعه می‌‌شود هر چند که نماز جمعه از گردنش ساقط می‌‌شود اما از پاداش آن محروم می‌‌شود.

[۱] تخریج آن گدشت.

[۲] تخریج آن گدشت.

[۳] تخریج آن گدشت.

[۴] أخرجه البخاري: كتاب الجمعة، باب فضل الجمعة، شماره­ى(۸۸۱)، و مسلم: كتاب الجمعة، باب وجوب غسل الجمعة على كل بالغ من الرجال و باب الطيب و السواك يوم الجمعة، شماره­ى (۸۵۰).

[۵] أخرجه أحمد: (۱/۲۳۰).