(۳۰۵۵) سوال: حکم غسل زدن در روز جمعه چیست؟ آیا احادیثی در این زمینه وارد شده است؟

جواب:

غسل روز جمعه بر هر بالغ و عاقلی واجب است ببه دلیل فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ: «غسل الجمعة واجب علی كل محتلم»[۱](غسل روز جمعه بر هر شخص بالغی واجب است) لذا پیامبر ﷺ به صراحت بیان نمودند که واجب است.

مشخص است که آگاه‌‌ترین مخلوقات به شریعت الله À، ناصح‌‌ترین مخلوقات به نسبت بندگان الله À، آگاه‌‌ترین مردم به نسبت آن چه می‌‌گوید، و فصیح‌‌ترین شخص در میان عرب رسول الله ﷺ است لذا هنگامی که این چهار مورد در ایشان جمع شده و می‌‌فرماید: «غسل الجمعة واجب علی كل محتلم» چگونه‌‌ می‌‌گوییم: واجب نیست؟ اگر این عبارت در متنی از متونی که علما آن را تألیف کرده بودند می‌‌آمد و در آن می‌‌گفت: فصل: غسل جمعه واجب است؛ هر کسی که این کتاب را می‌‌خواند شک نداشت که نظر مؤلف آن کتاب این است که واجب است این انسانی است که در معرض درست و اشتباه قرار می‌‌گیرد لذا چگونه در حالی که گوینده‌‌ی آن محمد رسول الله ﷺ باشد؟ همچنین پیامبر ﷺ این واجب بودن را به چیزی که اقتضای آن الزام است مقید کرده است آن جایی که می‌‌فرماید: «علی کل محتلم» یعنی بالغ و این دلالت می‌‌دهد بر اینکه باید غسل بزند.

اما آن چه از پیامبر ﷺ روایت شده در مورد غسل جمعه که می‌‌فرماید: «من توضأ یوم الجمعة فبها و نعمت، و من اغتسل فالغسل أفضل»[۲](کسی که روز جمعه وضو بگیرد چه خوب است و کسی غسل بزند، غسل بهتر است) این حدیث از لحاظ سند و متن خالی از اشکال نیست و نمی‌‌توان آن را در مقابل حدیث ابو سعید J در صحیحین (بخاری و مسلم) و… که صریح و واضح است قرار داد و آن فرموده‌‌ی رسول الله ﷺ است: «غسل الجمعة واجب علی كل محتلم».

اما این وجوب چه زمانی شروع می‌‌شود؟ نزدیکترین قولی که گفته‌‌ می‌‌شود: هنگامی که خورشید طلوع نمود شروع می‌‌شود زیرا بین طلوع فجر و طلوع خورشید وقت نماز صبح است لذا احتیاط این است که غسل بعد از طلوع خورشید باشد و بهتر است هنگامی که قصد رفتن به مسجد را دارد غسلش را انجام دهد.

هنگامی که گفتیم: واجب است؛ آیا نماز جمعه بدون آن درست است؟ یعنی اگر از روی عمد انجام نداد و نماز خواند آیا درست است؟

جواب: بله درست است، زیرا این غسل به خاطر جنابت نیست بلکه پیامبر ﷺ آن را واجب نموده تا اینکه تمایز این روز با دیگر روزها مشخص شود و بر این مسأله آن چه از امیر المؤمنین عمر بن خطاب J ثابت شده دلالت می‌‌دهد ایشان در حال خطبه بود که عثمان وارد شد مانند اینکه کنایه‌‌ای به عثمان J زد که از خطبه تأخیر نموده است عثمان J گفت: به الله قسم‌ای امیر المؤمنین بیش از وضو گرفتن کاری نکردم سپس آمدم گفت: همچنین وضو؟ در حالی که پیامبر ﷺ می‌‌فرماید: هرگاه یکی از شما به نماز جمعه آمد پس غسل بزند و عثمان J بدون غسل نماز خواند[۳]در این اثر از عمر J دلیل واضحی است بر اینکه غسل جمعه واجب است و گرنه چگونه عمر J، عثمان J را جلوی مردم به خاطر ترک کردن غسل توبیخ کرد؟

سؤال: شیخ بزرگوار! اگر در شب یا بعد از نماز صبح غسل بزند و نیت غسل جمعه را داشته باشد؟

جواب: اگر قبل از نماز صبح غسل بزند فایده‌‌ای ندارد زیرا بدون شک روز شروع نشده است و اگر بعد از نماز صبح غسل بزند در آن احتمال وجود دارد اما بهتر است که بعد از طلوع خورشید باشد.

[۱] أخرجه البخاري: كتاب الأذان، باب وضوء الصبيان، شماره­­­­ى (۸۵۸) و مسلم: كتاب الجمعة، باب الطيب و السواك يوم الجمعة، شماره­ى(۸۴۶).

[۲] أخرجه أحمد (۵/۲۲)، أبوداود: کتاب الطهارة، باب فی الرخصة فی ترک الغسل یوم الجمعة، شماره­ی (۳۵۴)، و الترمذی: کتاب الجمعة، باب فی الوضوء یوم الجمعة، شماره­ی (۴۹۷)، و النسائی: کتاب الجمعة، باب فی الرخصة فی ترک الغسل یوم الجمعة، شماره­ی (۱۳۸۰).

[۳] أخرجه البخاری: کتاب الجمعة، باب فضل الغسل یوم الجمعة، شماره­ی (۸۷۸)، و مسلم: کتاب الجمعة، شماره­ی (۸۴۵).