(۲۴۷۳) حکم نماز در صورت فراموشی تعداد رکعات

(۲۴۷۳ سوال: اگر شخصی در حال نماز حواسش پرت گذشته و نداند که چند رکعت نماز خوانده، در این حالت چکار باید بکند؟

جواب:

اگر نماز گزار شک کند که چند رکعت خوانده است از دو حالت خارج نیست:

حالت اول: بر عدد معینی غلبه‌ی ظن دارد حال، آن کمتر یا بیشتر باشد لذا هنگامی که بر عدد معینی غلبه‌ی ظن دارد آن را می‌گیرد و نماز را بر آن بنا می‌کند و زمانی که نمازش تمام شد و سلام داد سجده‌ی را به جا آورده و سلام می‌دهد و در این حالت محل سجده‌ی سهو بعد از سلام قرار دارد همانطور که حدیث ابن مسعود J بر آن دلالت می‌کند.

حالت دوم: در عدد رکعات شک کند و ترجیحی بر تعداد معینی از رکعات نداشته باشد در این حالت نماز را بر یقین بنا می‌کند که همان حداعقل می‌باشد پس هنگامی شک کرد که سه یا چهار رکعت خوانده است؟ و ترجیحی ندارد که سه یا چهار رکعت خوانده است آن را سه رکعت در نظر می‌گیرد و رکعت چهارم را می‌خواند و قبل از سلام سجده‌ی سهو می‌کند و در این صورت بین شکی که ترجیحی برای آن دارد و به یکی از دو طرف شک غلبه‌ی ظن دارد و بین آن غلبه‌ی ظنی ندارد فرق می‌کند.

بنابراین وقتی یکی از دو طرف برایش ترجیح داشته باشد به همان عمل می‌کند و بعد از سلام سجده‌ی سهو به جا می‌آورد.

و زمانی که غلبه‌ی ظنی ندارد بلکه بدون این‌که ترجیحی داشته باشد متردد است نماز خود را بر حداعقل بنا می‌کند و قبل از سلام سجده‌ی سهو را به جا می‌آورد.

و از برادران ائمه می‌خواهم که به این باب (سجده‌ی سهو) عنایت داشته باشند چون برای بسیاری از مردم مشکل به وجود می‌آورد و امام نیز به او اقتدا می‌شود و اگر احکام سجده‌ی سهو را خوب بداند در آن خیر زیادی می‌باشد.

و در اینجا مسئله‌ای است که دوست دارم آن مورد توجه قرار دهم و آن اینکه بعضی از ائمه هنگامی که از آنها سهوی رخ دهد که محل سجده‌ی سهو آن بعد از سلام قرار دارد و ایشان این را می‌دانند ولی انجام نمی‌دهند و می‌گویند: از تشویش بر مردم می‌ترسیم و در این حقیقت نیز بر مردم تشویش ایجاد می‌شود اما هنگامی که مردم از حکم شرعی آن باخبر شدند و فرق آن که قبل و بعد از سلام باشد برای ایشان روشن شد ایشان التباس برایشان از بین می‌رود و آن را قبول می‌کنند و ما این را تجربه کرده‌ایم و ما هنگامی که بعد از سلام سجده‌ی سهو کردیم وقتی که محل آن بعد از سلام بود اشکالی برای مأمومین پیش نیامد چون آنها می‌دانستند که این حکم شرعی است.

و ترک کردن سنت از ترس تشویش معنایش این است که هر سنتی که برای مردم تشویش ایجاد کند و مردم به آن جهل دارند، آن را رها کنیم و این شایتسه نیست بلکه درست، زنده کردن امر مشروع بین مردم است و همچنین اگر این سنت بین مردم مرده است و کسی از آن نمی‌داند حرص برای زنده کردن آن اولی‌تر و واجب‌تر است تا این که شریعت بین مردم نمی‌رد.

و در این حالت اگر امام بعد از سلام سجده‌ی سهو به جا آورد در جایی که مقتضای آن بعد از سلام باشد لذا هنگامی که سلام داد به جماعت بگوید: بعد از سلام سجده‌ی سهو کردم زیرا محل آن بعد از سلام است و آنچه از احکام آن می‌داند را برای مردم روشن سازد تا این در این امر با بصیرت باشند.

تعداد بازدید: 3

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: إذا كان الشخص يصلي، وفي أثناء الصلاة شَرَد ذهنه فلم يتذكر كم ركعة صلاها، فماذا يفعل في هذه الحالة؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: إذا شك المصلي كم صلى من الركعات فلا يخلو من حالين:

الحال الأولى: أن يغلب على ظنه عدد معين، سواء كان الأقل أو الأكثر، فإذا غلب على ظنه عدد معين أخذ بهذا الظن وبني عليه، فإذا أتم صلاته و نه وسلم سجد سجدتين للسهو ثم سَلَّم. فحينئذ يكون محل سجود السهو في هذه الحال بعد السلام، كما يدل على ذلك حديث ابن مسعود رضي الله عنه.

الحال الثانية: أن يشك في عدد الركعات ولا يغلب على ظنه رجحان عدد مُعيَّن، ففي هذه الحال يبني على اليقين وهو الأقل، فإذا شك هل صلى ثلاثا أو أربعًا؟ ولم يترجح عنده أنها أربع أو ثلاث جعلها ثلاثا، وأتى بالرابعة، ثم سجد للسهو قبل أن يُسلَّمَ، وحينئذ يفرق في الشك بين ما إذا كان يغلب على ظنه أحد الطرفين، وما إذا لم يكن يغلب على ظنه.

فإذا كان يغلب على ظنه أحد الطرفين يعمل بهذا الظن الغالب، ويسجد للسهو بعد السلام.

وفيما إذا كان لا يغلب على ظنه، بل هو متردد بدون ترجيح، يبني على الأقل ويسجد للسهو قبل السلام.

وأرجو من إخوتي الأئمة أن يعتنوا بهذا الباب -أعني: باب سجود السهو – لأنه يُشْكِل على كثير من الناس، والإمام يُقْتَدَى به، فإذا أتقنوا أحكام سجود السهو حصل في ذلك خير كثير.

وها هنا مسألة أُحِبُّ أن أنبه عليها، وهي: أن بعض الأئمة يعلمون أنمحل سجود السهو بعد السلام حين وقع منهم السهو، لكنهم لا يفعلون ذلك، لا يسجدون بعد السلام، ويقولون: إننا نخاف من التشويش على الناس، وهذا حق أنه يشوش على الناس، لكن الناس إذا أُخْبِرُوا بالحكم الشرعي، وبين لهم الفرق بين ما كان ما قبل السلام وما بعده زال عنهم هذا اللبس، وأَلِفُوا ذلك، ونحن قد جَرَّبْنَا هذا بأنفسنا، فإنا وجدنا أننا إذا سجدنا بعد السلام في سهو يكون محل السجود فيه بعده لم يحصل إشكال على المأمومين؛ لأنهم علموا أن ذلك هو الحكم الشرعي.

وترك السُّنَّة خوفًا من التشويش معناه أن كل سُنَّة تُشَوِّشُ على الناس وهم يجهلونها ندعها، وهذا لا ينبغي بل الذي ينبغي إحياء الأمر المشروع بين الناس، وإذا كان مينا لا يعلم عنه كان الحرص عليه وعلى إحيائه أولى وأوجب، حتى لا تموت هذه الشريعة بين المسلمين.

وفي هذه الحال إذا سجد الإمام بعد السلام حين كان مقتضاه السجود بعد السلام فإنه إذا سلم يُنبه الجماعة فيقول: إنها سجدت بعد السلام لأن هذا السهو محل سجوده بعد السلام، ويُبيّن لهم ما يعرفه من هذه الأحكام، حتى يكونوا على بصيرة من الأمر.