سه‌شنبه 22 ربیع‌الثانی 1447
۲۲ مهر ۱۴۰۴
14 اکتبر 2025

(۲۴۵۹) حکم شک امام در تشهد اول و عدم گفتن تسبیح توسط مأمومین

(۲۴۵۹) سوال: زمانی که امام در رکعت سوم یا چهارم می‌باشد و در نشستنش در تشهد اول شک می‌کند و مأمومین نیز تسبیح نگفتند، آیا سجده‌یرسهو برای او لازم است؟

جواب:

اگر امام در ترک تشهد اول شک کرده است یعنی شک کرده که واجبی را ترک کرده یا نه؟ اهل علم در این مسئله اختلاف کرده‌اند یعنی هنگامی که نماز‌گزار در ترک واجبی شک کند مثل: تشهد اول تسبیح در رکوع یا سجود، آیا سجده‌ی سهو برایش واجب می‌شود یا نه؟ بعضی از علما گفته‌اند سجده‌ی سهو برای او واجب نیست و دلیل ایشان این است که او در سبب وجوب سجود شک کرده است و اصل عدم وجود سبب است.

و بعضی دیگر گفته‌اند اگر در ترک واجبی شک کرد بر او واجب است که سجده‌ی را به جا آورد یعنی اگر شک کرد که آیا او تسبیح گفته کرده یا نه؟ آیا تهشد اول خوانده یا نه؟ لذا سجده‌ی سهو بر او واجب می‌شود دلیل آورده‌اند که اصل عدم آنجام این فعل واجب است و هنگامی که اصل عدم انجام این فعل واجب باشد سجده‌ی سهو برای جبران این نقص واجب می‌شود.

و این قول صحیح‌تر و به احتیاط نزدیک‌تر است زیرا دلیل آن قوی‌تر می‌باشد و به برائت ذمه نزدیک‌تر است.

سوال کننده: می‌خوانیم اینقول ایشان را تفسیر کنید: اصل عدم فعل این واجب است؟

جواب: یعنی مثلا انسانی شک کرد که آیا برای تشهد اول نشسته یا خیر؟ حال اصل، نشستن آن است یا اصل، عدم نشستن آن؟ طبیعتا وقتی در وجود و عدم چیزی شک کردیم، اصل عدم آن است و بر همین مبنا اصل عدم نشستن او می‌باشد پس سجده‌ی سهو را به جا می‌آورد.

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: إذا شك الإمام في جلوسه في التشهد الأول وهو في أثناء الركعة الثالثة أو الرابعة، ولم يسبح المأمومون، فهل يلزمه سجود السهو أم لا؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: إذا شك الإمام في ترك التشهد الأول فقد شك في ترك الواجب هل أتى به أم لم يأتِ به؟ وقد اختلف أهل العلم في هذه المسألة، أي: فيما إذا شك المصلي في ترك واجب كالتشهد الأول، والتسبيح في الركوع أو السجود، هل يجب عليه سجود السهو أو لا يجب؟ فقال بعض العلماء: إنه لا يجب عليه أن يسجد سجود السهو، معللين ذلك بأنه قد شك في سبب وجوب السجود، والأصل عدم وجود السبب.

وذهب آخرون إلى أنه يجب عليه سجود السهو إذا شك في ترك الواجب، أي: إذا شك هل سبح أم لم يسبح ؟ هل تشهد التشهد الأول أم لم يتشهد؟ فإنه يجب عليه أن يسجد للسهو، وعلّلُوا ذلك بأن الأصل عدم فعل هذا الواجب، وإذا كان الأصل عدم فعل هذا الواجب وجب عليه سجود السهو جبرًا لما نقص.

وهذا القول هو أصح وأحوط؛ لأن تعليله أقوى، ولأنه أبرأ للذمة.

فضيلة الشيخ: قولهم الأصل عدم فعل هذا الواجب، نريد تفسيرا له؟

فأجاب – رحمه الله تعالى-: يعني مثلا الإنسان شك هل جلس للتشهد الأول وتشهد أم لم يجلس ؟ فهل الأصل الجلوس أنه جلس، وأم الأصل عدم الجلوس؟ طبعا إذا شككنا في وجود شيء أو عدمه فالأصل العدم، وعلى هذا فالأصل عدم الجلوس، فيسجد.

ولكن إذا كان الإنسان كثير الشكوك فإنه لا يعتبر هذا الشك؛ لأن كثرة الشكوك تؤدي إلى الوسواس، فإذا أعرض عنها الإنسان وتركها فإن ذلك لا يضره؛ لأن الشك لا يعتبر إذا كثرت الشكوك مع الإنسان، لا في صلاته ولا في وضوئه، وكذلك إذا كان الشك بعد فراغه من العبادة، فإنه لا يعتبر إلا إذا تيقن ما شك فيه.

مطالب مرتبط:

(۲۴۲۷) حکم سجده‌ی سهوی که محل آن بعد از سلام است اما قبل از سلام خوانده شود

بعضی از اهل علم مانند شیخ الإسلام ابن تیمیه نیز رأی‌شان بر این است که اگر محل آن قبل از سلام است واجب است که قبل از سلام خوانده شود و اگر محل آن بعد از سلام است واجب است که بعد از آن خوانده شود.....

ادامه مطلب …

(۲۴۲۵) سجود سهو چه زمانی که قبل از سلام و چه زمانی بعد از سلام است؟

سجود سهو در نماز در دو موضع بعد از سلام است:...

ادامه مطلب …

(۲۴۲۹) موقعیت سجده سهو در صورت نقص رکعات نماز

سجده برای نقص در نماز قبل از سلام است و این صحیح می‌باشد ولی این در نقص رکعت نمی‌باشد زیرا نقص در رکعت تصور نمی‌شود مگر این آن باید بخواند....

ادامه مطلب …

(۲۴۶۲) حکم نشستن امام برای رکعت سوم و پاسخ به اعتراض مأمومین در نماز مغرب

نسان هنگامی که از تشهد اول بلند شد (یعنی برای تشهد ننشست) و کاملا ایستاد پس برنمی‌گردد و قبل از سلام نماز سجده‌ی سهو را به جا می‌آورد و فعل رسول الله ﷺ این‌گونه بود...

ادامه مطلب …

(۲۴۲۴) حکم تذکر به امام جماعت در صورت اشتباه در تعداد رکعات نماز

اگر امام خطا کرد واجب است که او را متوجه خطایش سازید پس اگر زیادتی در نماز انجام داد او را متوجه سازید...

ادامه مطلب …

(۲۴۳۶) اگر کسی سهواً جهری خواندن قرائت را ترک کند آیا سجده‌ی سهو دارد؟

بله، سجده‌ی سهو می‌کند ولی واجب نیست چون عمدی انجام دادن آن نماز را باطل نمی‌کند....

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه