(۲۱۲۰) حکم تنوع در لحن تکبیرات امام

(۲۱۲۰) سوال: لطفا ائمه‌ی مساجد که الله À جزای خیرشان بدهد را نصیحت کنید که تکبیر در نماز را در هنگام نشستن تشهد اول یا آخر را با یک لحن و صوت می‌گویند و همچنین همه‌ی تکبیرات نماز را با یک صدا می‌گویند و این نماز‌گزاران را گیج می‌کند مخصوصا اگر کسی رکعت دوم رسیده باشد پس امام برای تشهد اول می‌نشیند و این نمازگزار فکر می‌کند که رکعت دوم است و بلند می‌شود از این جهت که صوت تکبیر را تغییر نداده است که نماز‌گزاران متوجه شوند که این تکبیر برای نشستن تشهد اول می‌باشد و همچنین این حالت در صف مأمومین در رکعت سوم و چهارم پیش می‌آید و این گیج شدن نماز‌گزاران تکرار می‌شود. از شما شیخ بزرگوار می‌خواهم که این را برای عموم واضح سازید و آیا احادیثی از رسول الله ﷺ در این مورد ذکر شده است؟ یعنی پایین آوردن صوت هنگام نشستن در هنگام دو تشهد یا نصی وجود دارد که این را منع کند؟ لطفا این مسئله را واضح سازید جزاکم الله خیرا.

جواب:

آن چیزی که سوال کننده مطرح کردند که بعضی از ائمه فرقی بین تکبیر قیام و نشستن و رکوع و سجود قائل نمی‌شوند این ظاهر سنت است و من تا الان نمی‌دانم که رسول الله ﷺ فرقی بین تکبیرات قائل می‌شده است بلکه ظاهر سنت این است که تکبیرات او برابر و مساوی بوده است و در حدیث صحیح ثابت است که رسول الله ﷺ در یکی از روزها بر منبر رفت و قیام و رکوع را بر روی منبر انجام داد و هنگامی که خواست به سجده برود از منبر پایین آمد و بر روی زمین سجده کردند سپس فرمودند: «إِنَّمَا فعلت هَذَا ؛ لِتَأْتَمُّوا بِي، وَتتَعَلَّمُوا صَلَاتِي»[۱] (این کار را بدین خاطر انجام دادم تا با اقتدای به من نماز خود را کامل کنید و نماز مرا یاد بگیرید) در این اشاره به این است که فرقی بین تکبیرات نبوده است زیرا که اگر فرقی بود مردم با تکبیرات می‌دانستند که در حال رکوع یا سجده یا نسشته یا ایستاده است و همچنین نمی‌دانم که از اهل علم کسی گفته باشد بین تکبیرات نشستن و سجود و رکوع فرق است و نهایت چیزی که از کلام علما اطلاع دارم ایت است که بعضی از آنها می‌‌گویند: شایسته است که تکبیر را در هنگامی که می‌خواهد به سجده برود یا بلند شود بکشد و این به خاطر فاصله‌ی بین قیام و سجده وجود دارد ولی تفاوت گذاشتن بین نشستن برای تشهد اول و آخری و نشستن بین دو سجده را نمی‌دانم که اصلی در سنت داشته باشد و برای همین این کاری که ائمه می‌کنند و سوال کننده شکایت داشت، ظاهر سنت این است و بر ایشان انکار نمی‌شود.

و اما گیج شدن مأمومین: اما غالبا این گیج شدنشان به خاطر غفلتشان است از این جهت که مشغول وسوسه‌ها و حدیث نفس هستند و از امام تبعیت نمی‌کنند مگر در لحن صوتش ولی اگر امام بین تکبیرات تفاوتی نگذارد قلب مامومین بیشتر حاضر می‌شود و انسان دوست ندارد که بایستاد در حالی که مردم نشسته‌اند و یا این که بنشیند در حالی که مردم ایستاده‌اند و حواس خود را بیشتر به امام جمع می‌کند تا این که فقط از لحن امام تبعیت کند

و اما کسی که در اثنای نماز می‌رسد چه بسا که گیج شود و اگر قلبش حاضر باشد کسانی که کنارش هستند که زودتر از او رسیده‌اند سپس بر حسب آنها از امام پیروی می‌کند و بدون شک انسان با تبعیت کردن از کسانی که پشت امام هستند و از امام تبعیت می‌کنند از امام تبعیت کرده است.

[۱] رواه مسلم (۵۴۴).

تعداد بازدید: 3

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: أرجو توجيه نصيحة لأئمة المساجد جزاهم الله خيرا في أثناء التكبير في الصلاة عند الجلوس للتشهد الأول أو الأخير تكون نبرة الصوت عندهم متساوية في جميع التكبيرات، وهذا يُحْدِثُ إرباكا للمصلين، وخصوصا الذين لم يلحقوا إلا الركعة الثانية، فهو يجلس للتشهد الأول وهذا المصلي قد يقف ظنا منه أنه قام للركعة الثانية، حيث إنه لم يُغيّر من نبرة صوته لينتبه المصلون بالجلوس للتشهد الأول. وكذلك الحال لو صف المأموم في بداية الركعة الثالثة أو الرابعة فسوف يتكرر هذا الإرباك بين المصلين. آمل من فضيلتكم إيضاح ذلك عموما، وهل ورد عن النبي صلى الله عليه وسلم أحاديث في هذا الموضع ؟ أعني: تخفيض الصوت عند الجلوس للتشهدين، أم أن هناك نصا يمنع من ذلك ؟ مع الإيضاح والتفصيل جزاكم الله خيرا.

فأجاب – رحمه الله تعالى-: ما ذكره السائل من أن بعض الأئمة لا يفرقون في التكبير بين القيام والجلوس والركوع والسجود هو ظاهر السُّنَّةِ، فإني لا أعلم إلى ساعتي هذه أن النبي صلى الله عليه وسلم كان يفرق بين التكبيرات، بل ظاهر السُّنَّةِ أن تكبيراته سواء، وقد ثبت في الحديث الصحيح أنه صلى – عليه الصلاة والسلام- ذات يوم على المنبر، والمنبر كما هو معروف درج، فكان -عليه الصلاة والسلام- يقوم ويركع وهو على المنبر، فإنه إذا أراد السجود نزل من على المنبر وسجد على الأرض، ثم قال: «إنما فعلت هذا التأتموا بي، وتتعلموا صلاتي»، وفي هذه إشارة إلى أنه لا يفرق بين التكبير، لأنه لو فرق بين التكبيرات لكان الناس يعرفون أنه راكع أو ساجد أو جالس أو قائم في التكبيرات، ولا أعلم أيضًا أن أحدًا من أهل العلم قال: إنه يفرق بين تكبيرات الجلوس والسجود والركوع، غاية ما اطلعت عليه من كلام العلماء أن بعض العلماء قال: ينبغي أن يمد التكبير إذا سجد أو قام من السجود، لطول الفصل بين السجود والقيام، وأما أن يفرق بين الجلوس في التشهد الأخير والجلوس ما بين السجدتين أو التشهد الأول فهذا لا أعلم له أصلا من السنة، وعلى هذا فما كان يفعله الأئمة الذين شكاهم هذا السائل هو ظاهر السُّنَّةِ ولا ينكر عليهم.

وأما ارتباك المأمومين: فإن ارتباكهم في الغالب يكون لغفلتهم، حيث يسرحون في الوساوس وأحاديث النفس ولا يتابعون الإمام إلا على نبرات صوته، لكن إذا كان الإمام لا يفرق بين التكبيرات كان هذا أدعى لحضور قلوبهم وانتباههم؛ لأن الإنسان لا يحب أن يقوم والناس جلوس، أو أن يجلس والناس قيام، فتجده قد شد نفسه وانتبه إلى إمامه أشد مما لو كان يتابع مجرد نغمات الصوت.

وأما من دخل في أثناء الصلاة فهذا ربما يحصل منه ارتباك، وإن كان حاضر القلب سيصلي إلى جنبه أناس قد سبقوه في الدخول في الصلاة، فسوف يراهم ثم يتابع الإمام على حسب ما يرى المأمومين الذين خلفه، ولا شك أن الإنسان كما يأتم بالإمام يأتم بمن خلفه إذا كانوا يأتمون بالإمام.