(۱۸۱۲) سوال: اگر پدر یا مادر نماز نخوانند جایز است که بعد از وفاتشان بجای آنها نماز خواند؟ و بعد از وفاتشان از جای ایشان روزه گرفت؟ و همچنین من می‌توانم که از جای ایشان زکات دهم؟

جواب:

همانگونه که سوال کننده گفته است اگر این پدر و مادر نماز نمی‌خوانده‌اند و بر آن حالت فوت کرده‌اند پس از جای ایشان نه نماز و نه روزه و نه صدقه بجا نمی‌آید زیرا که طبق قول راجح کسی که از روی سهل انگاری نماز را ترک کند کفر مرتد است و از اسلام خارج می‌شود و کافر مرتد عمل صالح اگر انجام هم دهد به او نفعی نمی‌رساند و برای هیچ کس جایز نیست که برای ایشان عمل صالح انجام دهد به این خاطر که اللهÀ می‌فرماید: {مَا كَانَ لِلنَّبِیِّ وَٱلَّذِینَ ءَامَنُوۤا۟ أَن یَسۡتَغۡفِرُوا۟ لِلۡمُشۡرِكِینَ وَلَوۡ كَانُوۤا۟ أُو۟لِی قُرۡبَىٰ مِنۢ بَعۡدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُمۡ أَنَّهُمۡ أَصۡحَـٰبُ ٱلۡجَحِیمِ} [سوره التوبة: ۱۱۳] (برای پیامبر و کسانی‌که ایمان آوردند (شایسته) نبود که برای مشرکان طلب آمرزش کنند، – هر چند از نزدیکان‌شان باشند- بعد از آنکه برای آن‌ها روشن شد که آن‌ها اهل دوزخند) و اگر هم والدین گاهی نماز می‌خوانند و گاهی نمی‌خوانند باز هم نماز از میت قضا کرده نمی‌شود.

و اما روزه اگر میت روزه را به خاطر عذر- مثل مریضی و مانند آن- نگرفته است پس از مرگ او به جایش قضا می‌شود زیرا رسول اللهﷺ می‌فرماید: «مَنْ مَاتَ وَعَلَيْهِ صِيَامٌ صَامَ عَنْهُ وَلِيُّهُ»^[۱] (کسی که بمیرد و بر وی روزه‌ی قضایی باشد، ولی او از جانب او روزه بگیرد)

و اما زکات که علما اختلاف کرده‌اند که انسانی که معروف به بخیلی است و زکات را پرداخت نکرده است و سپس وفات یافت آیا زکات از میراث او قبول می‌شود زیرا که در آن حق مردم است و ایشان اهل زکات هستند یا از آن قضا نمی‌شود زیرا که نفعی به میت نمی‌رساند؟ پس میت اگر زکات نمی‌داده است پس زکات از جای او بعد از مرگش به او نفع نمی‌رساند و برائت ذمه از او صورت نمی‌گیرد برای این که او بر نپرداختن زکات مرده است و این را سبک شمرده است ولی از نظر آن کسانی که می‌گویند قضای زکات از جای او داده می‌شود به این خاطر که این عبادت به حق دیگران تعلق دارد پس قضا می‌شود به این خاطر که حق دیگران است و آنها و فقرا و کسانی که از اصناف زکات هستند، می‌باشد ولی آن شخص ازش برائت ذمه نمی‌شود.

[۱] رواه البخاری (۱۹۵۲) و مسلم (۱۱۴۷).