(۱۷۴۶) حکم ترک نماز مریض در بیمارستان

(۱۷۴۶) سوال: می‌بینیم که بسیاری از مردم هنگامی که در بیمارستان بستری می‌شوند و عملی را انجام می‌دهند هرچند چیز ناچیزی باشد تا زمانی که در بیمارستان هستند نمازشان را ترک می‌کنند و دلیلشان این است که امکان وضو برای ایشان وجود ندارد و نجاست بر پوست و لباسشان هست. آیا این‌ها برایشان عذر محسوب می‌شود؟ و توجیه شما برای برادرانی که برایشان حکم این مخفی مانده است چیست؟ جزاکم الله خیرا

جواب:

این کار جاهلانه و خطایی می‌باشد و برای مؤمن واجب است که نماز را در وقتش به گونه‌ای استطاعتش را دارد بجای آورد و رسول اللهﷺ به عمران بن حصینJ می‌فرماید: {صَلِّ قَائِمًا، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَقَاعِدًا، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَعَلَى جَنْبٍ}[۱] (ایستاده نماز بخوان و اگر نتوانستی نشسته بخوان و اگر نتوانستی به پهلو افتاده نماز بخوان) و اللهÀ در قرآن می‌فرماید: {وَإِن كُنتُم مَّرۡضَىٰۤ أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوۡ جَاۤءَ أَحَدࣱ مِّنكُم مِّنَ ٱلۡغَاۤىِٕطِ أَوۡ لَـٰمَسۡتُمُ ٱلنِّسَاۤءَ فَلَمۡ تَجِدُوا۟ مَاۤءࣰ فَتَیَمَّمُوا۟}[۲] (و اگر بیمار، یا مسافر بودید، و یا یکی از شما از مکان قضای حاجت آمد، یا با زنان آمیزش کرده‌اید، و آب نیافتید، پس با خاک پاک تیمّم کنید) و اللهÀ برای مریضی که توان استفاده از آب را ندارد به جای آن تیمم کردن را جایگزین آن قرار داد و همچنین به نسبت نماز نیز رسول اللهﷺ مراحلش را بیان کردند: {صَلِّ قَائِمًا، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَقَاعِدًا، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَعَلَى جَنْبٍ}[۳] (ایستاده نماز بخوان و اگر نتوانستی نشسته بخوان و اگر نتوانستی به پهلو افتاده نماز بخوان)

پس اول برای مریض واجب است که وضو بگیرد و اگر توان آن را نداشت تیمم می‌کند سپس واجب است که ایستاده نماز بخواند و پس اگر نتوانست نشسته نماز می‌خواند و سجده و رکوع را با تکان دادن سر انجام می‌دهد و اگر نمی‌تواند سجده انجام دهد سر خود را به نسبت رکوع پایین‌تر می‌آورد ولی اگر توان سجده را دارد که سجده می‌کند پس اگر نشسته نیز نمی‌‌تواند نماز بخواند با حالت خوابیده آن را بجای می‌آورد و رکوع و سجود را با تکان دادن سر انجام می‌دهد و اگر مطلقا هیچ حرکتی نمی‌تواند انجام دهد ولی قلبش حاضر است نیّت نماز را می‌کند و نیت افعال را می‌کند و اقوال را تکلم می‌کند مثلا تکبیر می‌گوید و فاتحه را می‌خواند و هنگامی که به رکوع می‌رسد نیت رکوع را بکند و بگوید: (الله اکبر) و تسبیح گوید: (سبحان ربی العظیم) و سپس بگوید: (سمع الله لمن حمده) و نیت بالا آمدن از رکوع را بکند و همچنین بقیه افعال را اینگونه بجای آورد و اجازه‌ی به تأخیر انداختن نمازش را ندارد هر چند که نجاست بر بدن یا لباس او و با فرشی که بر روی آن قرار دارد باشد اگر امکان از بین بردنش برایش نباشد پس در این حالت ضرری به او نمی‌رسد و نماز را به حسب شرایطش به جای می‌آورد به خاطر این قول اللهÀ : {فَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ مَا ٱسۡتَطَعۡتُمۡ}[۴] (پس تا (جایی که) می‌توانید از الله بترسید) و از وزارت درمان که در تبیین بسیاری از امور نشاط دارد می‌خواهیم که این امور را در مقابل دید بیمار قرار دهد تا راهنمای آن چیزی که برای نماز و غیره‌ی بیمار لازم است باشد تا این که بیماران از مریضی‌هایی جسمی و قلبی علاج یابند.

[۱] [رواه البخاری (۱۱۱۷)]

[۲] [سوره النساء: ۴۳]

[۳] [تخریج آن گذشت]

[۴] [سوره التغابن: ۱۶]

تعداد بازدید: 6

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: نرى كثيرًا من الناس إذا حُجِزَ أحدهم في المستشفى وعُمِلَ له عملية ولو كانت بسيطة يترك الصلاة طيلة وجوده في المستشفى، وحجته أنه لا يتمكن من الوضوء، وأن جسمه عليه نجاسات إما على الثوب أو على البشرة، فهل يُعذَرون بذلك؟ وما توجيهكم لإخواننا الذين يخفى عليهم الحكم في هذا؟ جزاكم الله خيرا.

فأجاب – رحمه الله تعالى-: هذا العمل جهل وخطأ، فإن الواجب على المؤمن أن يقيم الصلاة في وقتها بقدر استطاعته، قال النبي صلى الله عليه وسلم لعمران بن حصين: «صل قائما، فإن لم تستطع فقاعدًا، فإن لم تستطع فعلى جنب»، وقال الله تعالى في القرآن: ﴿ وَإِن كُنتُم مَضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِّنكُم مِّنَ الْغَابِطِ أَوْ لَمَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا ﴾ [النساء: ٤٣]، فجعل الله للمريض الذي لا يستطيع استعمال الماء التيمم بدلا له، وكذلك بالنسبة للصلاة فإن الرسول – عليه الصلاة والسلام – جعلها مراحل: «صل قائما، فإن لم تستطع فقاعدًا، فإن لم تستطع فعلى جنب».

فيجب على المريض أن يتوضأ أولا، فإن لم يستطع يتيمم، ثم يجب أن يصلي قائما، فإن لم يستطع فقاعدًا يومئ بالركوع والسجود، ويجعل السجود أخفض إذا لم يستطع السجود، فإن كان يتمكن من السجود سجد، فإن لم يستطع أن يصلي قاعدًا صلى على جنب، ويومئ بالركوع والسجود، فإن لم يستطع الحركة إطلاقا ولكن قلبه معه فإنه ينوي الصلاة، ينوي الأفعال ويتكلم بالأقوال، فمثلا يكبر ويقرأ الفاتحة، فإذا وصل إلى الركوع نوى أنه ركع وقال: (الله أكبر) وسبح سبحان ربي العظيم، ثم قال: (سمع الله لمن حمده) ونوى الرفع، وهكذا بقية الأفعال ولا يجوز له أن يؤخر الصلاة، حتى لو فُرِضَ أن عليه نجاسة في بدنه، أو في ثوبه، أو في الفراش الذي تحته ولم يتمكن من إزالتها فإن ذلك لا يضره، فيصلي على حسب حاله، لقوله تعالى: ﴿ فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ ﴾ [التغابن: ١٦].

وإننا لنرجو من وزارة الصحة – التي تبين نشاطها في كثير من الأمور- أن تلفت أنظار المرضى لهذا الأمر، بأن يختار رجل يكون مرشدًا لهم فيما يجب عليهم في صلاتهم وغيرها، ليكون المرضى معالجين من أمراض الأجسام ومن أمراض الأعمال والقلوب.