(۱۳۸۰) حکم بر زبان آوردن نام الله در مکانی مانند سرویس بهداشتی چیست؟

(۱۳۸۰) سوال: دیدگاه اسلام که دین توحید و میانه‌روی می‌باشد، درباره‌ی وضو و مستلزمات آن از جمله بر زبان آوردن نام الله À در مکانی مانند سرویس بهداشتی چیست؟

جواب:

گفتن (بسم الله) در ابتدای وضو، سنت است؛ اگر انسان (بسم الله) بگوید، وضویش بهتر و کامل‌تر است اما اگر نگوید، گناهی بر وی نیست و وضویش نیز باطل نیست بلکه وضویش صحیح است؛ زیرا علما درباره‌ی صحت و ثبوت و همچنین مدلول این حدیث رسول الله ﷺ اختلاف ‌نظر دارند که فرمود: «لا وُضوءَ لِمَن لَم یَذکُرِ اسمَ اللهِ عَلَیه»[۱] : (کسی که هنگام وضو، نام الله را نگوید، وضو ندارد). برخی از علما این حدیث را ضعیف می‌دانند تا جایی که امام احمد Ë می‌گوید: (در این زمینه، هیچ حدیثی ثابت نیست). برخی دیگر از علما نیز این حدیث را حجت و دلیل می‌شمارند.

کسانی که این حدیث را صحیح و ثابت می‌دانند اختلاف‌ نظر دارند که آیا نفی وارد شده در این حدیث، نفی کامل بودن وضو است یا نفی صحت آن؟ برخی آن را نفی کمال دانسته و گفته‌اند: وضو با گفتن (بسم الله) کامل‌تر است و ربطی به صحت و درستی وضو ندارد. برخی دیگر آن را نفی صحت دانسته و گفته‌اند: وضو بدون گفتن (بسم الله) صحیح نیست. زیرا اصل در نفی، همین است؛ یعنی اصل بر این است که چیزی که نفی می‌شود از نظر حقیقی یا شرعی وجود نداشته باشد مگر این ‌که دلیلی دلالت دهد که منظور از این نفی، نفی کمال است.

به نظر من دیدگاه درست‌تر همین است که گفتن (بسم الله) در ابتدای وضو، سنت می‌باشد زیرا تمام کسانی که وضوی رسول الله ﷺ را توصیف کرده‌اند، گفتن (بسم الله) را از ایشان روایت نکرده‌اند در حالی که آنان، وضو را به قصد آموزش آن به مردم بیان کرده‌اند؛ همانند امیر المؤمنین عثمان Ð که یک تشت آب خواست و از آن وضو گرفت در حالی که مردم به او نگاه می‌کردند. وی چنین کرد تا وضوی رسول الله ﷺ را به آنان بیاموزد[۲] اما (بسم الله) نگفت.

اگر انسان در ابتدای وضویش (بسم الله) بگوید، وضویش کامل‌تر است اما اگر نگفت، گناهی بر وی نیست و وضویش درست است. همچنین گفتن (بسم الله) در جایی مانند توالت، ایرادی ندارد زیرا بیشتر سرویس‌های بهداشتی در مناطق ما پاکیزه هستند زیرا آب، نجاست را از بین برده و آن را از آن جا خارج می‌کند. اگر کسی دوست داشت که (بسم الله) را در قلبش بگوید و بر زبان نیاورد نیز خوب است.

[۱] تخریج آن گذشت.

[۲] صحیح بخاری: کتاب الوضوء، باب المضمضة فی الوضوء، شماره (۱۶۴). صحیح مسلم: کتاب الطهارة، باب صفة الوضوء وکماله، شماره (۲۲۶).

تعداد بازدید: 9

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما موقف الإسلام الحنيف من الوضوء وما يستلزمه من ذكر اسم الله في مكان كالخلاء؟

فأجاب -رحمه الله تعالى -: التسمية على الوضوء سُنة، إذا سَمَّى الإنسان فهو أكمل وأفضل، وإن لم يُسمّ فلا إثم عليه، ولا فساد لوضوئه، بل وضوؤه صحيح، وذلك أن قول رسول الله صلى الله عليه وسلم: «لا وضوء لمن لم يذكر اسم الله عليه». قد اختلف العلماء -رحمهم الله – في ثبوته، وفي مدلوله، فمن العلماء من ضَعَّفه، حتى قال الإمام أحمد رحمه الله: «لا يثبت في هذا الباب شيء».

ومن العلماء من قال: إنه حُجَّة.

ثم اختلفوا أيضًا: هل هذا النفي نفي للكمال، أم نفي للصحة؟ فمنهم من قال: إنه نفي للكمال، وإن الوضوء بالتسمية ،أتم، ولا تتوقف صحته عليها. ومنهم من قال: إنه نفي للصحة، وإن الوضوء بدون التسمية ليس بصحيح؛ لأن هذا هو الأصل في النفي؛ لأن الأصل في النفي أن يكون المنفي معدوما، إما حقيقة، وإما شرعًا، إلا أن يقوم دليل على أن المراد بذلك نفي للكمال.

والأقرب عندي أن التسمية عند الوضوء سُنة، وذلك لأن جميع الواصفين لوضوء الرسول صلى الله عليه وسلم لا يذكرون عنه التسمية، مع أنهم يذكرون الوضوء في مقام التعليم للناس، كما كان أمير المؤمنين عثمان رضي الله عنه يدعو بالطشت فيه الماء فيتوضأ، والناس ينظرون إليه؛ ليُعلمهم وضوء رسول الله صلى الله عليه وسلم، ولم يكن يذكر التسمية.

فإن سَمَّى الإنسان على وضوئه كان أكمل، وإن لم يُسمّ فلا إثم عليه، ووضوؤه صحيح. ثم إن التسمية في الخلاء وشبهه لا بأس بها؛ لأن غالب المخليات عندنا نظيفة، فإن الماء يزيل النجاسة، ويذهب بها، وإن أحب أن يسمي بقلبه، بأن يستحضر التسمية بقلبه بدون أن ينطق بها بلسانه، فهذا طيب.