دوشنبه 22 جمادی‌الثانی 1446
۳ دی ۱۴۰۳
23 دسامبر 2024

(۱۲۹۶) خطر فتوا دادن از روی جهل و بی علمی

(۱۲۹۶) سوال: همکاری داریم که در هر زمینه‌ی کوچک و بزرگی به برادران فتوا می‌دهد. ما متوجهیم که فتوا دادن بدون علم، چه خطری دارد. از خطر این کار با ما سخن بگویید.

جواب:

کسی که در امور شرعی فتوا می‌دهد، در حقیقت دارد از جانب الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ سخن می‌گوید. پس برای هیچ کس جایز نیست بدون علم، فتوا دهد. چرا که این کار یکی از گناهان کبیره است. الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَنْ تُشْرِكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ} [أعراف: ۳۳]. (بگو همانا پروردگارم، کارهای زشت را، چه آشکار و چه پنهان، حرام کرده. همچنین گناه و ظلم ناحق را و اینکه با الله چیزی را شریک قرار دهید که برایش دلیلی نازل نفرموده و اینکه چیزی را که نمی‌دانید به الله نسبت دهید).

نیز به دلیل اینکه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا} [إسراء: ۳۶]. (و آنچه را که به آن علم نداری دنبال نکن، زیرا گوش و چشم و دل همه مورد سوال قرار خواهند گرفت). نیز می‌فرماید: {وَلَا تَقُولُوا لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَذَا حَلَالٌ وَهَذَا حَرَامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ*مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ} [نحل: ۱۱۶-۱۱۷]. (و براى آنچه زبان شما به دروغ مى‌پردازد مگوييد اين حلال است و آن حرام تا بر الله دروغ بنديد زيرا كسانى كه بر الله دروغ مى‏بندند رستگار نمى‏شوند. کالایی ناچیز، ولی عذابی بزرگ برای آنهاست).

هر کس بدون علم فتوا دهد، خود را در تشریع احکام، شریک الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ قرار داده است. نصیحتم به این شخص که خود را در هر کوچک و بزرگی مفتی قرار می‌دهد این است که توبه نماید. همچنین فقط در مورد آنچه که نسبت به آن علم دارد و می‌داند که جزء شریعت است، یا ظن غالبش بعد از تلاش زیاد، دال بر شرعی بودنش بود، فتوا دهد.

بعضی‌ها فتوا را به عنوان حرفه قرار داده‌اند تا با آن بر کسانی که از آنها سوال می‌کنند، سوار شوند و تظاهر به عالم بودن کنند. این اشتباه است و سفاهت عقلی و گمراهی دینی به شمار می‌رود. الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در کتابش می‌فرماید: {يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ} [مجادله: ۱۱]. (الله درجات کسانی از شما را که ایمان آوردند، بالا برده و کسانی که علم دارند، دارای مراتب و درجاتی هستند). اما نفرمود: کسانی که فتوا می‌دهند، دارای درجات هستند.

پس باید انسان قدر و جایگاه خود را بشناسد و هر کاری را به اهل آن بسپارد. همچنین از شر شیطان به الله پناه ببرد و به یاد آورد که چه وعیدی برای کسانی که بدون علم، چیزی را به الله نسبت می‌دهند، وجود دارد.

***

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: لدينا أحد الزملاء يفتي الزملاء في العمل في كل صغيرة وكبيرة، ونعلم خطورة الفتوى بغير علم، فحدثونا عن خطر

ذلك مأجورين.

فأجاب رحمه الله تعالى: المفتي في الأمور الشرعية مُعَبر عن دين الله فلا يحل لأحد أن يُفتي بغير علم، فإن ذلك من كبائر الذنوب، قال الله تبارك وتعالى: ﴿ قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَن تُشْرِكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَنَا وَأَن تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴾ [الأعراف: ۳۳] وقال الله تعالى: ﴿ وَلَا نَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمُ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَبِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا ﴾ [الإسراء: ٣٦] وقال تعالى: ﴿ وَلَا تَقُولُوا لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الكَذِبَ هَذَا حَلَلٌ وَهَذَا حَرَامٌ لِتَفْتَرُواْ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ مَتَنعُ قَلِيلٌ وَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴾ [النحل: ١١٦ -١١٧].

ومن أفتى بغير علم فقد وضع نفسه شريكا مع الله -عز وجل- في تشريع الأحكام. فنصيحتي لهذا الذي نَصب نفسه مفتيًا في كل صغيرة وكبيرة أن يتوب إلى الله -عز وجل، وأن لا يفتي إلا بما علم أنه من شرع الله -عز وجل-، أو غلب على ظنه أنه من شرع الله بعد الاجتهاد التام. وقد اتخذ بعض الناس الفتوى حرْفَة يترفع بها على من أفتاه ويُري الناس أنه ذو علم، وهذا خطأ وسفه في العقل وضلال في الدين، وقد قال الله -تعالى- في كتابه: ﴿ يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ ءَامَنُوامِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَتْ ﴾ [المجادلة: ١١] ولم يقل: الذين يفتون.

فعلى المرء أن يعرف قدر نفسه، وأن يكل الأمر إلى أهله، وأن يستعيذ بالله من الشيطان الرجيم، ويذكر الوعيد فيمن قال على الله ما لا يعلم.

مطالب مرتبط:

(۱۲۷۸) مجتهد کیست و چه شروطی دارد؟

مجتهد کسی است که تلاشش را برای رسیدن به حکم شرعی به وسیله‌ی دلیل آن حکم به کار می‌برد. در اجتهاد نیز بسته نشده و قرآن و سنت در دسترس هستند

ادامه مطلب …

(۱۲۷۹) امام احمد دو یا سه قول در یک مساله دارد

توضیحش این است که علمای بزرگ مجتهد، اجتهاداتشان گاهی بر حسب علمی که به آنها می‌رسد، تغییر می‌کند. انسان هم بشر و دارای توان محدود هستند

ادامه مطلب …

(۱۲۸۲) سوال: شروط اجتهاد چیست؟ مقلد کیست؟

باید شخص نسبت به ادله‌ی شرعی و محل خلاف بین اهل علم اطلاع داشته باشد. باید چنان مسلط باشد که بتواند راجح و مرجوح را بفهمد

ادامه مطلب …

(۱۲۸۵) آیا پیروی از مذاهب واجب است؟

صحیح این است که بر هیچ مسلمانی لازم نیست حتما پیرو مذهبی باشد. بلکه واجب است تابع آن چیزی باشد که قرآن و سنت پیامبر بر آن دلالت می‌دهند

ادامه مطلب …

(۱۲۶۶) ضرورت‌های پنجگانه در دین اسلام

این ضرورت‌ها شامل حفظ دین، جان، مال، عقل و ناموس است. البته دین اسلام برای این آمده که مصالح را محقق یا تکمیل کند و مفاسد را از بین ببرد یا کم کند

ادامه مطلب …

(۱۲۶۵) انواع اکراهی که الله رخصتشان را داده

معنای اکراه و استکراه یکی است.کسی که مجبورش می‌کنند حرفی را بزند یا عملی را انجام دهد، هیچ حکمی به سخن یا عملش تعلق نمی‌گیرد.

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه