(۱۲۶۳) سوال: آیا هر کاری که پیامبرﷺ انجام داده‌اند، سنت به حساب می‌آید و مسلمان به خاطرش ثواب می‌برد؟ منظورم در امور خصوصی است.

جواب:

اموری که خاص رسول اللهﷺ هستند، خاص ایشان است و شامل ما نمی‌شود. از آن جمله، این فرموده‌ی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است: {يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالَاتِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ وَامْرَأَةً مُؤْمِنَةً إِنْ وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَنْ يَسْتَنْكِحَهَا خَالِصَةً لَكَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ} [احزاب: ۵۰].

(ای پیامبر، ما حلال کردیم برای تو همسرانی که مَهرشان را پرداخت نموده‌ای و کنیزانی که در مِلک تو هستند که الله آنان را به غنیمت به تو بخشیده و دختر عموهایت و دختر عمه‌هایت و دختران خالویت و دختر خاله‌هایت که با تو هجرت نموده‌اند و زن مومنی اگر خود را به پیامبر بخشید که پیامبر او را به نکاح خود در آورد، [که این] فقط مختص تو است و دیگر مومنان را شامل نمی‌شود). با توجه به این آیه، نکاح به وسیله‌ی هبه،^[۱] مختص پیامبرﷺ است. چرا که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ فرمود: {خَالِصَةً لَكَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ}: (فقط مختص تو است و دیگر مومنان را شامل نمی‌شود).

همچنین مومنان از روزه‌ی وصال^[۲] نهی شده‌اند. اما برای پیامبرﷺ نهی نشده است. به همین خاطر نیز وقتی پیامبرﷺ اصحاب را از روزه‌ی وصال نهی کرد، گفتند: یا رسول الله، شما که خودتان روزه‌ی وصال می‌گیرید. فرمود: «من مثل شما نیستم».^[۳] با این سخن، رسول اللهﷺ بیان فرمود که امت در این حکم با او یکی نیستند. بنا بر این هر چیزی که خاص پیامبرﷺ باشد، خاص ایشان است و امت را شامل نمی‌شود.

اما هر چیز دیگری که دلیلی برای خاص بودن آن به رسول اللهﷺ وجود ندارد، اصل بر این است که امت در آن به رسول اللهﷺ اقتدا نماید. به دلیل اینکه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ} [احزاب: ۲۱]. (یقینا که برای شما در رسول الله الگویی نیکوست برای آنکه به الله و روز آخرت امید دارد). این البته در زمینه‌ی امور تعبّدی است. به همین خاطر نیز فرمود: {لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ}: (برای آنکه به الله و روز آخرت امید دارد).

اما امور عادی، در اصل تابع عادات و روسوم است و عمل رسول اللهﷺ به آنها دلالت بر مباح بودنشان است. بر چنین امور به عینه حکم نمی‌شود که سنت هستند. امور دیگری نیز هستند که رسول اللهﷺ آنها را بر طبع و سرشتشان انجام می‌دادند؛ مثل خوردن و نوشیدن و خوابیدن. اینها حکمی ندارند؛ چون ایشان این کارها را به مقتضای طبیعت و خلقت بشری انجام داده‌اند. اما ممکن است این امور شامل مواردی باشند که مشروع هستند. مثل خوابیدن بر پهلوی راست، یا خوردن و نوشیدن با دست راست و امثال این امور. نتیجه اینکه اهل علم، افعال رسول اللهﷺ را به قسمت‌های مختلفی تقسیم کرده‌اند که بحثش به طول می‌انجامد و همه‌ی این بحث‌ها در اصول فقه موجود است. هر کس دوست دارد بیشتر در موردش بداند، به آن مراجعه نماید.

***

^[۱] نکاح به وسیله‌ی هبه یعنی اینکه زنی خود را به پیامبرﷺ ببخشد که پیامبر با او ازدواج نماید.

^[۲] روزه‌ی وصال آن است که شخص دو روز پشت سر هم چیزی نخورد.

^[۳] صحیح بخاری: کتاب الصوم، باب برکة السحور من غیر إیجاب، حدیث شماره (۱۸۲۲)، و صحیح مسلم: کتاب الصیام، باب النهی عن الوصال فی الصیام، حدیث شماره (۱۱۰۲)، از ابن معسود رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «إني لَسْتُ كَهَيْئَتِكُمْ».