(۱۲۴۴) سوال: از معقل بن یسار رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ روایت است که رسول اللهﷺ فرمودند: «قلب قرآن، یس است. کسی که خواستار الله و آخرت باشد و آن را بخواند، الله او را می‌آمرزد. آن را بر مرده‌هایتان بخوانید».[۱] این حدیث تا چه حد صحیح است؟
جواب:
این حدیث، ضعیف و از پیامبرﷺ به ثبوت نرسیده است. برخی از علما خواندن سوره‌ی یس را بر شخصی که در حال مرگ است، مستحب دانسته‌اند و دلیلشان نیز حدیث دیگری است که در این زمینه وجود دارد که باز هم ضعیف است. حدیث این است: «بر مردگانتان – یعنی آنهایی که در حال مرگ هستند – سوره‌ی یس بخوانید».[۲]
آنچه می‌دانیم این است که فضایل اعمال – چه از قرآن باشند و چه غیره – حکمشان در صورتی ثابت می‌شود که دلیل صحیحی داشته باشند. گر چه بعضی از علما در مورد احادیث ضعیفی که در فضیلت برخی اعمال روایت شده‌اند یا احادیثی که در زمینه‌ی ترهیب و ترغیب هستند، سخت‌گیری نمی‌کنند و اجازه‌ی روایت آنها را می‌دهند، ولی بهتر است که در این زمینه نیز به احادیثی که صحتشان از رسول اللهﷺ ثابت است، اکتفا نمود. حتی کسانی که قائل به اثبات فضایل توسط احادیث ضعیف هستند نیز سه شرط برای آن گذاشته‌اند:
اول: دارای ضعف شدید نباشد.
دوم: معتقد نباشد که پیامبرﷺ آن را گفته است.
سوم: عملی که چنین فضیلتی برای آن ذکر می‌شود، دارای اصلی باشد که توسط حدیث صحیحی ثابت می‌گردد.
این علما می‌گویند: این شروط نشانگر این هستند:
یک: اگر آن عمل مطلوب باشد، فقط فضیلت آن را نشان می‌دهند.
دو: اگر عمل منهیٌّ عنه باشد، نسبت به انجام آن هشدار می‌دهند.
علتش این است که چنین احادیثی به هیچ عنوان حکم شرعی را اثبات نمی‌کنند. بلکه نهایت چیزی که در آنها وجود دارد این است که شخص امیدوار است فضایلی که در این احادیث وجود دارد را کسب کند و یا از بدی‌های موجود در آن اعمال، بر حذر باشد.
***
[۱] مسند احمد:، (ج۵، ص۲۶، حدیث شماره ۲۰۳۱۵)، و طبرانی، (ج۲۰، ص۲۲۰، حدیث شماره۵۱۱)، از معقل بن یسار رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «وَيس قَلْبُ الْقُرْآنِ، لَا يَقْرَؤُهَا رَجُلٌ يُرِيدُ اللهَ والدَّارَ الْآخِرَةَ إِلَّا غُفِرَ لَهُ، وَاقْرَؤُوهَا عَلَى مَوْتَاكُمْ».
[۲] سنن أبوداود: کتاب الجنائز، باب القراءة عند المیت، حدیث شماره (۳۱۲۱)، و سنن ابن ماجه: کتاب الجنائز، باب ما جاء فیما یقال عند المریض إذا حضر، حدیث شماره (۱۴۴۸)، از معقل بن یسار رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «اقْرَؤوهَا عِنْدَ مَوْتَاكُمْ».
