(۱۱۴۵) رستگاری در عمل به واجبات دین است

(۱۱۴۵) سوال: حدیثی هست که در آن، مردی نزد رسول اللهﷺ می‌آید و از ایشان در مورد دین می‌پرسد و رسول اللهﷺ نماز و زکات و روزه را ذکر می‌کند. وقتی سخنشان تمام شد، آن مرد گفت: قسم به الله که چیزی به آنچه گفتید کم و اضافه نمی‌کنم. رسول اللهﷺ فرمود: «اگر حرفی که زد صاقانه باشد، رستگار است»^[۱]. حال چطور می‌شود این حدیث را با دیگر واجباتی که در شرع آمده و اگر کسی آنها را ترک کند، گنهکار می‌گردد، جمع بست؟

جواب:

انسان با ترک نوافل گنهکار نمی‌شود. به همین خاطر آن مرد وقتی رسول اللهﷺ نمازهای فرض را ذکر کرد، پرسید: آیا غیر از اینها، نماز دیگری هم بر من فرض است؟ فرمودند: «خیر، مگر اینکه خودت بخوانی». پس هیچ یک از نوافل، واجب نیست. نه تحیّت مسجد و نه غیر آن. گر چه عده‌ای از علما نماز تحیّت مسجد و نماز کسوف را واجب می‌دانند. نیز برخی از علما قائل به فرض کفایه بودن نماز کسوف هستند که این قول به صواب نزدیک‌تر است. اما هیچ یک از نوافل و اصلا هیچ یک از نمازها به جز نمازهای فرض، واجب نیستند. البته به جز نمازی که شخص به سبب نذر، آن را بر خود واجب کرده باشد. زیرا رسول اللهﷺ فرموده‌اند: «هر کس که نذر کرد از الله اطاعت کند، پس آن را انجام دهد»^[۲]. اما خب این یک سبب عارضی است که از فعل مکلّف ناشی می‌شود.

حال ممکن است کسی بگوید: واجباتی دیگر غیر از آنچه که در حدیث ذکر شده، وجود دارند. جواب: یا رسول اللهﷺ از حال سوال کننده می‌دانستند که شروط واجبات دیگری که در حدیث نیامده، در این شخص وجود ندارد، یا اینکه این گفتگو قبل از واجب شدن مسائلی که ذکرشان نکرده، اتفاق افتاده است. چون واجبات دین به صورت یک دفعه نازل نشده‌اند، بلکه بر حسب حکمتی که اقتضا می‌کردند، نازل شده‌اند.

***

^[۱] صحیح بخاری: کتاب الإیمان، باب الزکاة من الإسلام، حدیث شماره (۴۶). صحیح مسلم: کتاب الإیمان، باب بیان الصلوات التی هی أحد أرکان الإسلام، حدیث شماره (۱۱)، از طلحه بن عبیدالله رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «‌أَفْلَحَ ‌إِنْ ‌صَدَقَ».

^[۲] صحیح بخاری: کتاب الأیمان و النذور، باب النذر فی الطاعة، حدیث شماره (۶۳۱۸)، از ام المومنین عایشه رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهَا با این لفظ: «مَنْ نَذَرَ أَنْ يُطِيعَ اللَّهَ ‌فَلْيُطِعْهُ».

تعداد بازدید: 10

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: كيف نجمع بين قول النبي صلى الله عليه وسلم للرجل الذي أتى إليه يسأله عن الدين، فذكر له النبي صلى الله عليه وعلى آله وسلم الصلاة والزكاة والصيام، وبعد ما انتهى قال الرجل: والله لا أزيد على هذا ولا أَنقُص. فقال له النبي صلى الله عليه وسلم: «أَفْلَح إن صدق»، وبين ما ورد من الواجبات التي يأثم تاركها مثل تحية المسجد؟

فأجاب -رحمه الله تعالى-: نقول: إن النوافل لا يأثم تاركها بتركها أبدا، ولهذا قال الرجل للنبي صلى الله عليه وعلى آله وسلم لما ذكر له الصلوات الخمس: هل علي غيرها؟ قال: «لا، إلا أن تطوع». فلا شيء من النوافل يكون واجبا أبدا، لا تحية المسجد ولا غيرها، وإن كان بعض العلماء قال بوجوب تحية المسجد، وكذلك بوجوب صلاة الكسوف، ومن العلماء من قال: إن صلاة الكسوف فرض كفاية، وهو أقرب الأقوال إلى الصواب، لكن ليس هناك شيء من النوافل، بل ليس هناك شيء من الصلوات غير الخمس يكون واجبا، اللهم إلا بسبب كالنذر؛ لقول النبي صلى الله عليه وسلم: «من نَذَرَ أن يطيع الله فليطعه».

لكن هذا سبب عارض يكون من فعل المكلف، وعلى هذا فلا إشكال في الحديث، لكن قد يقول القائل: إن هناك واجبات أخرى سوى ما ذُكر في الحديث. فالجواب: إما أن يكون النبي و قد علم من حال الرجل السائل أن شروط الوجوب في غير ما ذكر لم تتحقق فيه. وإما أن يقال: إن هذا كان قبل وجوب ما لم يذكر؛ لأن واجبات الدين ليست واجبة دفعة واحدة، وإنما هي تأتي بحسب الحكمة التي تقتضيها.