(۱۰۲۴) سوال: معنای این آیه چیست؟ {وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ} [قيامه: ۲]: (و به نفس ملامت‌گر سوگند می‌خورم).

جواب:

این جمله‌ی قسم معطوف است بر جمله‌ی قبلی که آن نیز قسم است. الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {لَا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيَامَةِ * وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ} [قيامه: ۱-۲]: (به روز قیامت سوگند می‌خورم. و به نفس ملامت‌گر سوگند می‌خورم). معنای آیه این است که: الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به نفس لوّامه به معنی بسیار ملامت گر سوگند می‌خورد. نفس لوّامه نفسی است که انسان را به خاطر کار خوب ملامت می‌کند و در واقع همان نفس امّاره به بدی است. یا اینکه انسان را به خاطر کار بد ملامت می‌کند که این خاصیت نفس مطمئنه است. چون انسان دو نفس دارد: نفس امّاره و نفس مطمئنه.

نفس مطمئنه او را به نیکی امر و از شر و بدی نهی می‌کند. اما نفس امّاره، او را به بدی فرمان می‌دهد و بر آن اصرار می‌ورزد. اما نفس لوّامه، وصفی برای هر دو نفس امّاره و مطمئنه است. بدین گونه که نفس مطمئنه انسان را به خاطر ترک عمل نیک و انجام عمل بد ملامت می‌کند. نفس اماره، او را به خاطر انجام دادن عمل نیک و ترک کردن شر و بدی ملامت می‌کند. پس ملامت‌گر، صفتی برای هر دو نفس است. به همین خاطر الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به نفس لوامه سوگند می‌خورد؛ زیرا نفس لوامه انسان را به حرکت وا می‌دارد و رویکردهای وی را به سوی خوبی یا بدی تغییر می‌دهد.

***