(۹۶۸) سوال: معنای این آیه چیست؟ {وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ} [نور: ٤]: (کسانی که زنان پاکدامن را (به زنا) متهم می‌کنند، سپس چهار شاهد نمی‌آورند، پس آنها را هشتاد تازیانه بزنید و هرگز شهادت‌شان را نپذیرید و اینانند که فاسقند).

جواب:

سؤال این مرد یکی از بهترین و محبوب‌ترین سؤال‌ها نزد من است. زیرا پیرامون تفسیر آیه‌ای از قرآن است که خیر الکلام می‌باشد. این چیزی است که دوست دارم همه‌ی برادران مسلمان و به ویژه طلاب علم، به آن عنایت ورزند. زیرا شرفِ هر علمی بر اساس معلومات آن است و شکی نیست که بهترین و شریف‌ترین معلومات، همان علم به قرآن است. به همین خاطر همه‌ی مسلمانان و به ویژه طلاب علم را دعوت می‌کنم که قرآن را بفهمند تا بتوانند آن را به کار گرفته و به آن عمل نمایند. زیرا رسول اللهﷺ می‌فرماید: «بهترین شما کسی است که قرآن را بیاموزد و به دیگران نیز آموزش دهد».[۱]

اما آیه‌ای که در مورد آن سؤال شد: الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به ما دستور داده تا کسانی که زنان پاکدامن را به زنا متهم می‌کنند، تازیانه بزنیم. {یرمون} یعنی آنان را به زنا متهم می‌کنند. بدین صورت که می‌گویند: این زن، زناکار است یا سخنانی از این قبیل در مورد آنها می‌گویند. «مُحصَنَة» به زن آزاد و پاکدامن گفته می‌شود. هرگاه شخصی وی را به زنا متهم کند آن شخص با این کارش آبروی آن زن را خدشه دار نموده و به وی افترا بسته است.

در این صورت، باید هشتاد ضربه تازیانه به او زده شود. گفتم: «به وی افترا بسته»؛ چه اینکه ممکن است آن شخص در ادعایش صادق باشد،  اما در صورتی که چهار شاهد با خود نیاورد، نزد الله به عنوان دروغگو خواهد بود. چرا که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {لَوْلَا جَاءُوا عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَدَاءِ فَأُولَئِكَ عِنْدَ اللَّهِ هُمُ الْكَاذِبُونَ} [نور: ١٣]. : (چرا چهار گواه بر آن نياوردند؟ پس چون گواهان را نياورده‏اند اينانند كه نزد الله دروغگويانند).

در آیه‌ای که سائل در مورد آن پرسید، الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ سه چیز را بر تهمت زنا مترتب نموده است:

اول: {فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً}: (آنها را هشتاد تازیانه بزنید).

دوم: {وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً}: (هرگز شهادتشان را نپذیرید).

سوم: {وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ }: (اینانند که فاسقند).

بنابراین هشتاد ضربه تازیانه به عنوان حد قذف به آنان زده می‌شود. پس از آن هر شهادتی بدهند، به هیچ عنوان پذیرفته نمی‌شود. همچنین فاسق بوده و حکم به فسق آنان داده می‌شود و به هیچ عنوان اموری که عدالت در آنها شرط است، به آنها سپرده نمی‌شود. البته به غیر از کسانی که توبه کنند و فسادی که به بار آورده‌اند را اصلاح نمایند. در این صورت صفت فسق از آنان برداشته می‌شود. همچنین قول راجح این است که پس از توبه، شهادت دادنشان نیز پذیرفته می‌شود. اما حد به وسیله‌ی توبه ساقط نمی‌شود؛ زیرا حق الناس است و باید اجرا شود.

***

[۱] صحیح بخاری: کتاب فضائل القرآن، باب خیرکم من تعلم القرآن و علمه. حدیث شماره: (۵۰۲۷). از امیر المومنین عثمان رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ با این لفظ: «خَيْرُكُمْ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ وَعَلَّمَهُ».