(۶۲۹) سوال: جناب شیخ، در حدیث آمده که: «وقتی انسان بمیرد، عملش قطع می‌شود مگر از سه چیز: صدقه‌ی جاریه، یا علم سودمند، یا فرزند صالح که برایش دعا کند».[۱] آیا علوم دنیوی مانند فیزیک و شیمی و ریاضی هم شامل این حدیث می‌شود یا فقط علم شرعی را در بر می‌گیرد؟
جواب:
هر علمی که انسان به خاطر یاد گرفتنش، ثواب می‌برد، سپس آن را به دیگران یاد دهد، آنها نیز اجر و ثواب دریافت می‌کنند و پس از مرگش، آن اندازه که مستحق باشد، به او پاداش می‌رسد. اما علمی که آموختنش ثوابی ندارد، اصل آن ثوابی ندارد که بگوییم این ثواب، استمرار پیدا می‌کند. علومی مثل تفسیر و توحید و فقه و اصول فقه و عربی، علومی هستند که انسان به خاطر آموختنشان اجر و پاداش کسب می‌کند. حال اگر آن را به کسی آموخت، آن شخص هم ثواب دارد و به معلم نیز به قدر استحقاقش ثواب می‌رسد.
***
[۱] صحیح مسلم: کتاب الوصیة، باب ما یلحق الإنسان من الثواب بعد وفاته، حدیث شماره (۱۶۳۱)، از ابوهریره رضی الله عنه با این لفظ: «إذَا مَاتَ الْإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَمَلُهُ إلَّا مِنْ ثَلَاثٍ: صَدَقَةٌ جَارِيَةٌ، أَوْ عِلْمٌ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٌ صَالِحٌ يَدْعُو لَهُ».
