(۴۹۸) حكم دعا با جاه و مقام رسول الله ﷺ و قرآن كريم

(۴۹۸) سوال: حكم دعا با جاه و مقام رسول الله ﷺ و قرآن كريم چیست؟

جواب:

این، دو سؤال است:

سؤال اول: دعا با قرآن كريم؛ یعنی انسان با توسل به قرآن، چیزی را از پروردگارش درخواست نماید که این در نزد علما بر اساس قاعده‌ی معروف، جایز است زیرا از توسل به صفات الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است که جایز می‌باشد و در شرع وارد شده است. قرآن به عنوان كلام الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ یکی از صفات الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است که به طور حقیقی بدان تکلم نموده است و معنای ظاهری آن مقصود وی بوده است لذا لفظ و معنای قرآن، کلام الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است و چنین نیست که فقط الفاظ قرآن بدون معانی آن یا فقط معانی قرآن بدون الفاظ آن کلام الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ باشد. توسل به صفات الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ نیز جایز است.

سؤال دوم: حکم توسل به جاه و مقام پیامبر ﷺ؛ دیدگاه و قول راجح از اقوال اهل علم در این زمینه، این است که جایز نیست و توسل به جاه و مقام پیامبر ﷺ حرام می‌باشد. یعنی جایز نیست کسی بگوید: “اللهم أسألك بجاه نبيك کذا و کذا”: (ای الله! با توسل به جاه و مقام پیامبرت از تو چنین و چنان می‌خواهم) زیرا یک امر زمانی وسیله محسوب می‌شود که برای رسیدن به مقصود و هدف، مؤثر باشد، در حالی که جاه و مقام پیامبر ﷺ تأثیری برای رسیدن فرد دعا کننده به هدفش ندارد و وقتی چنین است، سبب و وسیله‌ی درستی نیست. درخواست و دعا از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ فقط باید با سبب صحیحی صورت بگیرد که در تحقق یافتن مقصود، تأثیر داشته باشد. جاه و مقام پیامبر ﷺ فضیلتی است که خاص خود او است و ما از آن بهره‌ای نمی‌بریم و ما فقط از ایمان به رسول الله ﷺ سود می‌بریم. چقدر برای مسلمان آسان است که بگوید: “اللّهُمَّ إنِّي أسالُكَ بِإيمَانِي بِكَ وَبِرَسُولِكَ کذا وکذا“: (ای الله! با ایمانی که به تو و پیامبرت دارم از تو چنین و چنان می‌خواهم) به جای این‌که بگوید: “أسألُكَ بِجَاهِ نَبِيِّكَ“: (با جاه و مقام پیامبرت از تو می‌خواهم).

از نعمت‌های الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و رحمتش بر ما این است که دری از درهای حرام بر ما بسته نمی‌شود مگر این که انسان درهای زیادی از درهای جایز و مباح را فرا روی خود، گشوده می‌یابد؛ بنابراین شایسته است دعوت‌گری که مردم را به سوی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ فرا می‌خواند، هرگاه امر ممنوع و درب بسته‌ای را برای مردم یاد کرد، امر جایز و دروازه‌ای که شریعت برایشان گشوده را به آنان معرفی نماید تا تمام راه‌ها را بر مردم نبسته و آنان را در کوری و سرگردانی رها نکرده باشد در حالی که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در قرآن و پیامبر ﷺ در سنت بندگان را بدان راهنمایی کرده‌اند.

الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در قرآن کریم می‌فرماید: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَقُولُوا رَاعِنَا وَقُولُوا انظُرْنَا} [البقره: ۱۰۴]: (ای کسانی ‌که ایمان آورده‌اید! نگویید: مراعات ما را بکن؛ بلکه بگویید: به ما بنگر) بدین صورت، آنان را از گفتن یک سخن نهی نمود و درب سخن دیگری را برایشان گشود. مردی مقداری خرمای مرغوب داشت، نزد پیامبر ﷺ آمد و اظهار داشت که یک صاع از آن خرما را با دو صاع خرمای دیگر و دو صاع از آن خرمای خوب را با سه صاع از خرمای دیگر خریده است. پیامبر ﷺ به او فرمود: «لا تَفعَلْ»: (این کار را انجام نده). پس او را از خریدن یک صاع خرمای مرغوب با فروش دو صاع خرمای نامرغوب نهی کرد چون این کار، ربا است. فرمود: «بِع الْجَمْعَ – يعني: الرديء – بِالدَّرَاهِمَ، ثُمَّ اشْتَرِ بِه – يعني: ثم اشتر بالدراهم – تمرًا طيبًا»^۱ : (خرمای نامرغوب را به درهم بفروش و سپس با آن درهم، خرمای مرغوب بخر) وقتی پیامبر ﷺ او را از کار حرام منع نمود، کار حلالی را به او آموخت؛ شایسته است دعوت‌گر نیز چنین باشد که مردم را که از کردار یا گفتار نادرستی نهی ‌کند و به جای آن، گفتار یا کردار درست و حلالی را به آنان معرفی نماید.

خلاصه: بنابراین حکمت‌ها و علت‌هایی که بیان شد، دعا و درخواست از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ به وسیله‌ی قرآن، جایز است و به وسیله‌ی جاه و مقام پیامبر ﷺ جایز نیست.

***