(۴۵۶) حکم قاریانی که به ازای قرائت قرآن برای مردگان، مبلغی را بر خانه‌ی مرده تعیین می‌کنند

(۴۵۶) سوال: به نظر شما حکم شرع در مورد آن دسته از شیوخ که رسول الله ﷺ را مدح می‌کنند و از آهنگ، عود و طبل استفاده می‌کنند، چیست؟ حکم قاریان که به ازای قرائت قرآن برای مردگان، مبلغی را بر خانه‌ی مرده تعیین می‌کنند، چیست؟ آیا اصلا گرفتن مزد در مقابل قرائت قرآن، جایز است؟

جواب:

در واقع دو سؤال مطرح شد:

سؤال اول: آن دسته از شیوخ که همراه با آهنگ و موسیقی، رسول الله ﷺ را مدح می‌کنند؛ در پاسخ به این سؤال می‌گوییم:

اول: آیا این مدح به حدّ غلو که پیامبر ﷺ از آن نهی نموده است نمی‌رسد؟ یا مدیحه‌سرایی‌هایی است که شامل غلوّ در رسول الله ﷺ است و ایشان را در جایگاهی بالاتر از آن که الله برای ایشان تعیین نموده است قرار می‌دهد؟ مانند مدیحه‌سرایی‌هایی که به پیامبر ﷺ اختیار تصرف در امور جهان هستی را می‌دهد و چه بسا تمام جهان هستی را به ایشان نسبت دهد! مانند این شعر که در خطاب به پیامبر ﷺ می‌گوید:

فَإِنَّ مِنْ جُودِكَ الدُّنْيَا وَضَرَّتَهَا وَمِنْ عُلُومِكَ عِلْمُ اللَّوْحِ وَالقَلَمِ

همانا دنیا و آخرت از بخشش تو است و علم و آگاهی از لوح محفوظ و قلم از جمله دانش‌های تو است.

این‌گونه مدیحه‌سرایی‌ها كفر به الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است و تفاوتی ندارد که با آلات موسیقی همراه باشد یا نباشد؛ هرگز جایز نیست که مؤمن درباره‌ی رسول الله ﷺ چنین چیزهایی بگوید زیرا پیامبر ﷺ برای پاک کردن مردم از چنین چیزهایی که به شریک قرار دادن مخلوق با خالق سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در چیزی که مخصوص خالق است می‌انجامد، فرستاده شده است. دوم: اگر این مدیحه‌سرایی‌ها حق باشد که غلو و زیاده‌روی نیز در آن صورت نگرفته باشد اما با آهنگ و آلات موسیقی همراه ‌شود، حرام است؛ زیرا با چیزی همراه شده که پیامبر ﷺ آن ‌را حرام نموده است. تمامی آلات موسیقی حرام می‌باشد مگر دف (سماع) که در برخی اوقات، مباح قرار داده شده است. دلیل تحریم آلات موسیقی حديث أبو مالك الأشعري رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ است که امام بخاری روایت نموده است که پیامبر ﷺ فرمود: «لَيَكُوننَّ مِن أُمَّتِي أَقوَامٌ يَستَحِلُّونَ الحَرَّ وَالحَرِيرَ وَالخَمرَ وَالمَعَازِفَ»^۱ : (همانا گروهی از امت من خواهند آمد که زنا، پارچه‌ی ابریشم، خمر و آلات موسیقی را حلال می‌شمارند) معازف که در حدیث آمده همان آلات موسیقی است چنان که اهل علم، بیان نموده‌اند. همچنین این که آلات موسیقی در کنار زنا و شراب، ذکر شده است نشان‌دهنده‌ی زشتی و تأکید بر حرام بودن آن است. بنابراین کسانی‌ که رسول الله ﷺ را همراه با آلات موسیقی مدح می‌کنند، گویا ایشان را به باد مسخره گرفته‌اند! زیرا ایشان را با چیزی مدح می‌کنند و بزرگ می‌شمارند که خود ایشان آن را بر امتش حرام و ممنوع نموده است.

سؤال دوم: قرائت قرآن برای مردگان بعد از وفات آنان و گرفتن مزد در مقابل آن؛ این نیز از جمله بدعت‌گزاری‌ در دين الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ است. همچنین قرائت شخصی که فقط در برابر مزد، قرآن می‌خواند، ثواب و پاداشی ندارد؛ زیرا قرائت قرآن، عمل نیک و شایسته‌ای است و اگر هدف کسی از انجام عمل نیک و صالح، امر دنیوی باشد، از بین می‌رود و اجرش باطل می‌گردد؛ همان طور که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لا يُبْخَسُونَ * أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ إِلاَّ النَّارُ وَحَبِطَ مَا صَنَعُوا فِيهَا وَبَاطِلٌ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ} [هود: ۱۵-۱۶]: (کسی ‌که زندگی دنیا و زینت آن ‌را بخواهد در همین دنیا پاداش اعمالشان را به طور کامل به آن‌ها می‌دهیم و از آن کاسته نمی‌شود. آن‌ها کسانی هستند که در آخرت چیزی جز آتش ندارند و هر چه در دنیا انجام داده‌اند، نابود شده و هر عملی که انجام می‌دادند، باطل است) وقتی اجر و پاداش قرائت قاری از بین برود، برای شخص مرده هم سودی نخواهد داشت که بدین ترتیب، بازماندگان شخص مرده که قاری را اجاره کرده‌اند تا برای مرده‌ی آنان قرآن بخواند، در دنیا و آخرت زیان کرده‌اند؛ زیان دنیوی از این جهت است که مالشان را در راهی خرج کرده‌اند که مرده سودی از آن نمی‌برد. زیان اخروی نیز از این جهت است که با اجاره کردن و پرداخت مزد به این شخص تا کتاب الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را به خاطر مزد دنیوی قرائت کند، به وی در ارتکاب گناه کمک کرده‌اند و هر کس در انجام گناه کمک کند گناه‌کار است زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَلا تَعَاوَنُوا عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ} [المائده: ۲]: (در گناه و دشمنی، کمک و همکاری نکنید).

در این‌جا رفتار دو گروه مطرح شد:

گروه اول: مدیحه‌سرایانی که رسول الله ﷺ با غلو و زیاده‌روی در مورد ایشان مدح می‌کنند که خود از آن نهی نموده است یا کسانی که در مدح، غلو نمی‌کنند اما آن را با آلات موسیقی که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ از آن نهی نموده همراه می‌کنند.

گروه دوم: کسانی که در مجالس عزا و… برای مردگان، قرآن می‌خوانند و در مقابل، مزد می‌گیرند.

تمامی این افراد را نصیحت می‌کنم که تقوای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ را پیشه سازند و در عبادت‌های قولی، فعلی و اعتقادی خویش، پیرو سنت رسول الله ﷺ باشند که پایبندی به آن، موجب خیر و رستگاری در دنیا و آخرت است. شاید پایبندی به سنت بر آنان دشوار باشد و چه بسا شیطان آن را برایشان دشوار جلوه ‌دهد که باید از جاه و مال دست بکشند اما باید صبر پیشه سازند و پاداش را از الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بخواهند که پاداش وی هیچ حد و حصری ندارد؛ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {إِنَما يُوفى الصَّابرون أَجْرَهُمْ بِغَيرِ حِسَابْ} [الزمر: ۱۰]: (همانا صابران، پاداششان را به طور کامل و بدون حساب، دریافت می‌کنند) بنابراین باید بر ترک این کارهای حرام، صبور وشکیبا باشند تا پیشوایانی باشند که به سوی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ هدایت می‌کنند و به آيات الله یقین دارند.

***

صحیح بخاری: كتاب الأشربة، باب فيمن يستحل الخمر ويسميه بغير اسمه، شماره (٥٥٩٠). ↩︎

تعداد بازدید: 2

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل من جمهورية مصر العربية من محافظة البحيرة: ما حكم الشرع في نظركم في أناس يمدحون الرسول – أقصد الشيوخ الذين يمدحون الرسول وهم يستعملون المزمار والعود والطبلة؟ وأيضًا ما حكم المقرئين الذين يشترطون على عائلة المتوفى من أجرهم؟ وهل هناك فصال في كتاب الله؟

فأجاب رحمه الله تعالى: الواقع أن هذا السؤال تضمن مسألتين: المسألة الأولى: أولئك الشيوخ الذين يمدحون رسول الله صلى الله عليه وسلم مدحا مقرونا بآلات اللهو، فنقول في الجواب على هذا:

أولا : هذه ا المدائح هل هي مدائح حق، لا تخرج إلى الغلو الذي نهى عنه النبي صلى الله عليه وسلم؟ أم هي مدائح تتضمن الغلو في رسول الله صلى الله عليه وسلم وأن ينزل فوق منزلته التي أنزلها الله إياه كالمدائح التي تجعل للنبي صلى الله عليه وسلم حظا من التصرف في الكون، بل ربما تجعل الكون كله عائدا إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم كقول بعضهم مخاطبًا النبي صلى الله عليه وسلم:

فإِنَّ مِنْ جُودِكَ الدنيا وضَرَّتَها وَمِنْ عُلُومِكَ عِلمَ اللَّوْحِ والقَلَمِ

فإن هذه المدائح وأمثالها كفر بالله عز وجل، سواء اقترنت بآلة لهو، أم لم تقترن، ولا يحل لمؤمن أن يقولها في رسول الله صلى الله عليه وسلم لأن النبي صلى الله عليه وسلم إنما بعث لتطهير الناس من مثل هذه الأمور التي تؤدي إلى شرك المخلوق بالخالق، فيما يستحقه -سبحانه وتعالى-.

ثانيا: إذا كانت هذه المدائح مدائح حق، لا غلو فيها، ولكنهم جعلوها مصحوبة بهذه المزامير وآلات اللهو، فإن هذا محرم؛ لأنها اقترنت بما حرمه النبي صلى الله عليه وسلم إذ إن المعازف وآلات اللهو كلها حرام، إلا ما استثني منها من الدفوف في الأوقات التي أبيحت فيها، ويدل لتحريمها ما رواه البخاري من حديث أبي مالك الأشعري رضي الله عنه أن النبي صلى الله عليه وسلم قَالَ: «لَيَكُونَنَّ مِنْ أُمَّتِي أَقْوَامٌ، يَسْتَحِلُّونَ الحِرَ وَالحَرِيرَ، وَالخَمْرَ وَالْمَعَازِفَ». والمعازف هي آلات اللهو، كما ذكر ذلك أهل العلم، وفي قرنها بالزنى وشرب الخمر دليل على قبحها، وتأكد تحريمها، فهؤلاء الذين يمدحون رسول الله صلى الله عليه وسلم بالمدائح المقرونة بآلات اللهو كأنها يسخرون به صلى الله عليه وسلم حيث مدحوه و عظموه بما حرمه على أمته ومنعهم منه.

المسألة الثانية: وهي قراءة القراء القرآن للأموات بعد موتهم، وأخذهم الأجرة على ذلك، فإن هذا أيضًا من الابتداع في دين الله -عز وجل-، وقراءة القارئ الذي لا يقرأ إلا بأجرة ليس فيها ثواب؛ لأن قراءة القرآن عمل صالح، وإذا أريد بالعمل الصالح الدنيا حبط ، وبطل أجره، كما قال الله تعالى: ﴿ مَن كَانَ يُرِيدُ الْحَيَوةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَلَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لَا يُبْخَسُونَ أُولَيكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ إِلَّا النَّارُ وَحَبِطَ مَا صَنَعُوا فِيهَا وَبَطِلٌ مَا كَانُوايَعْمَلُونَ ﴾ [هود: ١٥-١٦]. وإذا بطل أجره – أي: أجر هذا القارئ بالأجرة- لم يحصل للميت انتفاع من قراءته، وحينئذ يكون هؤلاء الذين استأجروا القارئ ليقرأ القرآن لميتهم قد خسروا في الدنيا والآخرة أما خسارتهم في الدنيا فهي بذل المال في أمر لا ينفع الميت، وأما خسارتهم في الآخرة فلأنهم استأجروا هذا الرجل ليقرأ كتاب الله بعوض من الدنيا، فأعانوه على الإثم، ومن يعين على الإثم آثم؛ لأن الله سبحانه وتعالى يقول: ﴿ وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ﴾[المائدة: ٢ ].

وإن نصيحتي لهذين الصنفين من الناس -الصنف الأول: أولئك المداحون الذين يمدحون رسول الله صلى الله عليه وسلم بما نهاهم عنه من الغلو فيه، أو الذين يمدحونه مدحًا مقتصدين فيه، ولكنهم يقرنونه بما نهى الله عنه. وكذلك الصنف الثاني: الذين يقرءون القرآن في المآتم للأموات بالأجرة- أنصحهم جميعا أن يتقوا الله عز وجل، وأن يكونوا في عباداتهم القولية والفعلية والاعتقادية متبعين لسنة الرسول صلى الله عليه وسلم التي التمسك بها خير وفلاح في الدنيا والآخرة، وهذا الأمر – وإن كان قد يشق عليهم- بل إن كان الشيطان قد أن ذلك شاق عليهم، وأنهم يطلبون به بما يطلبونه من المال والجاه، فليصبروا على ذلك، وليحتسبوا ثواب الله عز وجل، الذي لا حصر له ولا الا نهاية، قال تعالى: ﴿ إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّبِرُونَ أَجْرَهُم بِغَيْرِ حِسَابٍ ﴾ [الزمر: ١٠]. وليصبروا على ترك هذه الأمور المحرمة؛ حتى يكونوا أئمة يهدون بأمر الله، وكانوا بآيات الله يوقنون.