(۳۵۳) سوال: حج از جمله عبادت‌های عظیم و ارزشمند اسلام است که مبنای آن بر اخلاص است لذا واجب است خالصانه برای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ ادا شود. لطفا درباره‌ی ضرورت اخلاص در این عبادت بزرگ برای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ و این‌ که اخلاص، اساس اعتقاد است توضیح دهید.

جواب:

اخلاص، شرط صحت و قبول تمام عبادت‌ها است و هیچ عبادتی با وجود شریک قرار دادن کسی یا چیزی با الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ صحیح نیست؛ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {فَمَنْ كَانَ يَرْجُوا لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صَالِحاً وَلا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَداً} [الکهف: ۱۱۰]: (هر کس امید ملاقات با پروردگارش را دارد، باید عمل صالح و نیک انجام دهد و در عبادت پروردگارش کسی را شریک قرار ندهد) همچنین می‌فرماید: {وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ} [البینه: ۵]: (دستوری داده نشده‌اند مگر این که دین را برای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ خالص قرار دهند، به آن روی آورند و از غیر از او روی‌گردان شوند، نماز را برپا کنند، و زکات را پرداخت کنند که دین استوار همین است) همچنین فرمود: {فَاعْبُدِ اللَّهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّينَ* أَلا لِلَّهِ الدِّينُ الْخَالِصُ} [زمر: ۲-۳]: (پس الله را عبادت کن و دین را برای او خالص گردان؛ آگاه باشید که دین خالص فقط برای الله است) پیامبر ﷺ در حدیث قدسی که صحیح است پیامبر ﷺ می‌فرماید: الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: «أنا أغْنَى الشُّركاءِ عنِ الشِّركِ، مَنْ عمِلَ عملًا أشركَ فيه معِيَ تركتُهُ وشِركَهُ»: (من بی‌نیازترین شریکان از شرک هستم؛ هر کس عملی انجام دهد و در آن، کسی یا چیزی را با من شریک گرداند، او را با شرکش وا می‌گذارم).

اخلاص برای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ در عبادت بدین معنا است که: چیزی جز محبت الله و تعظیم وی، امید داشتن به ثواب و رضایت وی، بنده را وادار به عبادت الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ نکند؛ لذا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ درباره‌ی محمد رسول الله ﷺ می‌فرماید: {مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ ۖ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا} [الفتح: ۲۹]: (محمد فرستاده‌ی الله است و کسانی که با او هستند، با دشمنان سخت‌گیر و در میان خودشان مهربان هستند. آنان را در حال رکوع و سجده می‌بینی که در پی فضل و رضایت الله هستند).

بنابراین عبادت پذیرفته نمی‌شود اگر فرد عبادت الله را انجام ‌دهد تا بندگان الله او را ببینند؛ یعنی به عبادت بپردازد تا مردم او را ببینند و بگویند: فلانی چقدر باتقوا است! چقدر عبادت‌گزار است و… فرقی نیز ندارد که این عبادت، حج یا هر عبادت دیگری باشد. عبادتی که انگیزه از انجام آن، دیدن مردم یا دیدن مکان‌ها و… باشد که با اخلاص منافات دارد نیز پذیرفته نمی‌شود.

به همین خاطر بر حاجیانی که به سوی کعبه که بیت الله است می‌آیند واجب است نیتشان را برای الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ خالص نمایند و هدفشان دیدن جهان اسلام، تجارت، این که بگویند: فلانی هر سال به حج می‌رود و… نباشد. البته اگر در سفرش به کعبه، تجارت نیز انجام دهد و از فضل و روزی الله برخوردار شود، ایرادی ندارد زیرا الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكُمْ} [البقره: ۱۹۸]: (ایراد و گناهی بر شما نیست اگر فضل و روزی پروردگارتان را جویا شوید) چیزی که در اخلاص، خلل وارد می‌کند این است که هدف شخص از انجام این عبادت، فقط تجارت و کسب مال باشد که این شخص، خواسته دنیا را با عمل آخرت به دست بیاورد که این سبب باطل شدن عمل یا کم شدن پاداش آن به طور زیاد می‌شود؛ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {مَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِي حَرْثِهِ وَمَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصِيبٍ} [الشوری: ۲۰]: (هر کس پاداش آخرت را بخواهد، برایش در آن می‌افزاییم و هر کس پاداش دنیا را بخواهد، از آن به او می‌دهیم و در آخرت، سهم و نصیبی ندارد).

***