(۲۹۲) سوال: الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ فرمود: {وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ} [المائده: ۴۴]: (آنان ‌‌که با آن‌ چه الله نازل نموده حکم نکنند، همان کافران هستند) این آیه شامل چه کسانی می‌شود؟

جواب:

گفته شده: این آیه درباره‌ی یهود نازل شده است و استدلال کرده‌اند که این آیه در سیاق توبیخ یهود بوده است؛ الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْرَاةَ فِيهَا هُدىً وَنُورٌ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ الَّذِينَ أَسْلَمُوا لِلَّذِينَ هَادُوا وَالرَّبَّانِيُّونَ وَالْأَحْبَارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتَابِ اللَّهِ وَكَانُوا عَلَيْهِ شُهَدَاءَ فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَاخْشَوْنِ وَلا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَناً قَلِيلاً وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ} [المائده: ۴۴]: (ما تورات را فرستادیم که در آن هدایت و روشنایی است و پیغمبرانی که بر اسلام هستند با آن بر یهودیان حکم کنند و همچنین الله پرستان و علمایی که مأمور نگهبانی کتاب الله هستند و بر آن گواهی داده‌اند با آن حکم کنند. پس هرگز از کسی نترسید و از من بترسید و آیات مرا به بهای اندک معامله نکنید و هر کس با آن چه الله نازل نموده حکم نکند، آنان همان کافران هستند).

همچنین گفته شده: این آیه، عام است که یهود و دیگران را شامل می‌شود؛ که این دیدگاه، درست است زیرا اعتبار به عموم لفظ است نه به خصوص سبب. سؤال این است که کفری که در آیه مطرح شد، از چه نوعی است؟

برخی گفته‌اند: این کفر اصغر است؛ این سخن از عبدالله بن مسعود رَضِيَ‌اللهُ‌عَنْهُ روایت می‌شود و این کفر مانندی کفری است که در این سخن پیامبر ﷺ آمده است: «سِبَابُ المُسلِمِ فُسُوقٌ وَقِتَالُهُ كُفرٌ»: (دشنام دادن به مسلمان، فسق است و جنگیدن با او کفر است) که این کفر اصغر است به دلیل فرموده‌ی الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ: {وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ * إنمَّاَ المؤمنونَ ِإخوةٌ} [الحجرات: ۹-۱۰]: (اگر دو گروه از مؤمنان با هم به جنگ و دشمنی برخیزند، پس بین آن‌ها صلح برقرار کنید و اگر یک قوم بر دیگری ستم کرد، با آن گروه ستم کار بجنگید تا به فرمان الله بازگردند. پس هرگاه به حکم حق برگشت، با حفظ عدالت، میان آن‌ها صلح برقرار کنید و همیشه عدالت نمایید که الله عادلان را دوست می‌دارد. مؤمنان برادران یک‌ دیگر هستند) الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ دو گروهی که با هم به جنگ برخاسته را برادر گروه سوم که اصلاح‌گر هستند معرفی نمود در حالی که عمل آنان جنگیدن مؤمن با مؤمن است اما کفر اصغر است.

همچنین گفته شده: عبارت {وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ} در مورد فردی صدق می‌کند که با وجود علم و آگاهی به حکم الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بدون تأویل به غیر از آن چه الله نازل نموده حکم کند؛ این فرد چنین اعتقاد دارد که حکم غیر الله همانند حکم الله یا بهتر از حکم الله است که این کفر است زیرا چیز دیگری را بر دين الله ترجیح داده و برگزیده است.

***