جمعه 18 ربیع‌الثانی 1447
۱۸ مهر ۱۴۰۴
10 اکتبر 2025

۴۸۵ – توضیح بیشتر در مورد اصطلاح «متفکر اسلامی»

۴۸۵ – از شیخ رحمه الله سوال شد: در فتوای شماره‌‌ی «۴۸۴» فرمودید که کلمه‌ی فکر اسلامی جایز نیست. زیرا به این معناست که اسلام عبارت از افکاری است که ممکن است درست یا نادرست باشند. اما در مورد اطلاق کلمه‌ی «متفکر اسلامی» فرمودید که اشکالی ندارد. چون فکر شخص تغییر می‌کند و ممکن است صحیح باشد یا بر عکس. اما کسانی که اصطلاح «متفکر اسلامی» را به کار می‌برند، می‌گویند: منظور ما، فکر اشخاص است و در مورد اسلام به عنوان یک کلّ، یا در مورد شریعت اسلامی، حرف نمی‌زنیم. آیا با این تفسیری که ذکر شد، باز هم اصطلاح «متفکر اسلامی» جایز است یا خیر؟ و اگر خیر، چه اصطلاحی جایگزین آن شود؟

جواب دادند: از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت است که فرمود: «من آن گونه که می‌شنوم، قضاوت می‌کنم». ما نیز بر افراد آن گونه که ظاهرشان نشان می‌دهد، حکم می‌کنیم. وقتی گفته شد «فکر اسلامی»، معنایش این است که اسلام، فکر است. اگر منظور گوینده از این تعبیر، فکر شخص مسلمان است، باید بگوید: «فکر شخص مسلمانی»، یا «متفکر اسلامی». نیز، به جای اینکه بگوییم «فکر اسلامی»، می‌گوییم: «حکم اسلامی». زیرا اسلام، حکم است. قرآن کریم یا خبر است و یا حکم. چنان که الله تعالی می‌فرماید: {وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلًا لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِهِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}[۱]، یعنی: {وعده‌های پروردگارت از روی راستی و عدالت به انجام رسید و هیچ کس قادر به تغییرِ آن نیست. و او، شنوای داناست}.


[۱] – سوره أنعام، آیه «۱۱۵».

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

(485) سئل فضيلة الشيخ: جاء في الفتوى رقم “484” أن كلمة الفكر الإسلامي كلمة لا تجوز لأنها تعني أن الإسلام قد يكون عبارة عن أفكار قد تصح أو لا تصح وهكذا، بينما قلتم:إن إطلاق كلمة (المفكر الإسلامي) تجوز لأن فكر الشخص يتغير وقد يكون صحيحاً أو العكس، ولكن الأشخاص الذين يستخدمون مصطلح (الفكر الإسلامي) يقولون: إننا نقصد فكر الأشخاص ولا نتكلم عن الإسلام ككل أو عن الشريعة الإسلامية بالتحديد فهل هذا المصطلح (الفكر الإسلامي) جائز بهذا التفسير أم لا وما هو البديل؟

فأجاب فضيلته بقوله: ثبت عن النبي، ﷺ، أنه قال: “إنما أقضي بنحو ما أسمع” ونحن لا نحكم على الأفراد إلا بما يظهر منهم فإذا قيل: (الفكر الإسلامي) فهذا يعني أن الإسلام فكر، وإذا كان القائل بهذا التعبير يريد فكر الرجل الإسلامي فليقل: (فكر الرجل الإسلامي) أو (المفكر الإسلامي) وبدلاً من أن نقول: (الفكر الإسلامي) نقول: (الحكم الإسلامي) لأن الإسلام حكم والقرآن الكريم إما خبر وإما حكم كما قال تعالى : (وتمت كلمة ربك صدقاً وعدلاً لا مبدل لكلماته وهو السميع العليم) (سورة الأنعام، الآية “115”).

مطالب مرتبط:

۴۷۶ – حکم گفتن: «فلانی شهید است»

۴۷۶ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم این سخن چیست: «فلانی شهید است»؟ جواب دادند: گواهی دادن بر شهادت شخص، دو صورت دارد: اول: مقید به وصف باشد. مثلا گفته شود: هر کسی که در راه الله کشته شود، شهید است، و هر کسی که در دفاع از مالش کشته شود، شهید است، […]

ادامه مطلب …

۴۵۳ – حكم گذاشتن اسم‌هایی مانند «کریم» و «عزیز» و امثال آن چیست؟

۴۵۳ – حكم نهادن اسم‌هایی مانند «کریم»، و «عزیز» و امثال آن، چیست؟ جواب دادند: نام گزاری به اسم‌های الله متعال، بر دو وجه است: وجه اول: دو نوع است: نوع اول: با «الف و لام» باشد. در این صورت کسی جز الله این گونه نامیده نمی‌شود. کما اینکه اگر کسی را «العزیز» و «السید» […]

ادامه مطلب …

۴۳۱ – حکم قسم خوردن به الله چیست؟

۴۳۱ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم قسم خوردن بر الله چیست؟ جواب دادند: قسم خوردن بر الله چنین است که انسان بگوید: والله که چنین و چنان نخواهد شد، یا، والله که الله چنین و چنان نخواهد کرد. قسم خوردن بر الله دو نوع است: نوع اول: آنچه که باعث می‌شود شخص […]

ادامه مطلب …

۴۵۲ – حکم این سخن چیست: «قَدَر دخالت کرد»، و «عنایت الله، دخالت نمود»؟

۴۵۲ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم این سخن چیست: «قَدَر دخالت کرد»، و «عنایت الله، دخالت نمود»؟ جواب دادند: اینکه می‌گویند: «قدر دخالت کرد»، درست نیست. زیرا به این معناست که قدر با دخالت در آن، از حد خود گذشته و مانند کسی است که به این مساله، دست درازی کرده است. […]

ادامه مطلب …

۴۵۴ – حکم نام‌گذاری با اسم‌های الله، مانند «رحیم» و «حکیم» چیست؟

۴۵۴ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم نامیدن خود به اسم‌های الله، مانند «رحیم» و «حکیم» چیست؟ جواب دادند: جایز است انسان این اسم‌ها را برای خود بگیرد. اما به شرطی که معنایی که آن اسم‌ها از آن مشتق شده‌اند را لحاظ نکند. فقط مجرد علم باشد. در میان صحابه کسانی با نام […]

ادامه مطلب …

۴۸۶ – حکم این سخن که به شخص گناهکاری می‌گویند: «فلانی از هدایت دور شده» یا «از بهشت دور شده» یا «از مغفرت الله دور شده»

۴۸۶ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم این سخن چیست که برخی مردم وقتی کسی را می‌بینند که در ارتکاب گناهان، زیاده روی می‌کند، می‌گویند: «فلانی از هدایت دور شده»، یا «از بهشت دور شده»، یا، «از مغفرت الله دور شده»؟ جواب دادند: گفتن این سخنان جایز نیست و نوعی تصمیم گیری به […]

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه