سه‌شنبه 22 ربیع‌الثانی 1447
۲۲ مهر ۱۴۰۴
14 اکتبر 2025

رساله‌ای در باب فرق میان حکم عکس‌های ضروری و غیر ضروری

رساله

بسم الله الرحمن الرحیم

از: محمد بن صالح عثیمین

به: برادر بزرگوار، شیخ ….. حفظه الله تعالی و جعله من عباده الصالحین، و أولیائه المتقین، و حزبه المفلحین. آمین.

و بعد…

نامه‌تان که متضمن سلام و نصیحت بود به من رسید. علیکم السلام و رحمة الله وبرکاته. الله به خاطر نصیحت کاملتان به شما از جانب من جزای خیر دهد و از الله می‌خواهم نصیحتتان برایم نافع باشد.

شکی نیست روشی که شما در نصیحت پیموده‌اید، بهترین روش تناصح بین برادران است. زیرا انسان محل خطا و فراموشی است، و مومن آینه‌ی برادرش است، و هیچ کس ایمان ندارد تا وقتی که آنچه را برای خود دوست می‌دارد، برای برادرش نیز دوست بدارد.

نصیحتتان با عبارات نصیحت آمیز و دعاهای صادقانه‌ای که در آن بود، بر من تاثیر زیادی گذاشت. از الله می‌خواهم که آنها را قبول کرده و برای شما نیز همانند آن را بنویسد.

اما موضوعی که در مورد تکرار جوابم در مورد اباحت تصویری که دوربین گرفته شده، به آن اشاره فرموده بودید: می‌گویم: من به هیچ وجه عکس گرفتن – منظور عکس چیزی است مثل انسان یا غیره که دارای روح است – جز برای ضرورت یا نیاز، مباح ندانسته‌ام. مثل: عکس روی کارت شناسایی و گواهی‌نامه و اثبات حقایق و غیره…

اما گرفتن عکس برای تعظیم و یادگاری و یا برای لذت بردن از تماشای آن یا لذت جویی از آن؛ به هیچ وجه چنین عکسی را مباح نمی‌دانم. چه این تصویر، مجسمه باشد یا نقش و نگار، و فرقی نمی ‌کند که کار دست باشد یا دوربین. زیرا حدیث رسول الله صلی الله علیه که می‌فرماید: «ملائکه به خانه‌ای که در آن تصویر باشد، داخل نمی‌شوند» عام است، و هنوز نیز به همین فتوا می‌دهم و کسانی را که عکس یادگاری دارند، دستور می‌دهم آنها را از بین ببرند، و اگر تصویر متعلق به کسی باشد که از دنیا رفته، برای از بین بردنش بیشتر سخت گیری می‌کنم.

اما تصویر جاندارانی مثل انسان یا حیوان، شکی نیست که حرام و از گناهان کبیره هستند. زیرا ثابت است که فاعل چنین کاری از زبان رسول الله صلی الله علیه وسلم لعنت شده است. حرمت این کار آشکار است، خصوصا زمانی که مجسمه بوده و یا به وسیله‌ی دست کشیده شده باشد. اما وقتی که دستگاه فوری باشد که عکس می‌گیرد و انسان هیچ دستی در آن برای کشیدن صورت یا جسم و امثال آن ندارد؛ اگر برای یادگاری و اغراض دیگری مثل این باشد که عکس گرفتن را مباح نمی‌کنند، در این صورت گرفتن آن به وسیله ‌دوربین، از باب تحریم وسایل، حرام است. اما اگر عکس برای ضرورت یا حاجت باشد، اشکالی ندارد.

این خلاصه‌ی رأی من در این مساله است. اگر صواب باشد، از جانب الله است و اوست که بر من منت دارد، و اگر خطا باشد، از من و به خاطر کوتاهی من است، و از الله می‌خواهم مرا به خاطر آن ببخشد، و به آنچه صواب است، مرا هدایت نماید. والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته.

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

رسالة

بسم الله الرحمن الرحيم

من محمد الصالح العثيمين إلى أخيه المكرم الشيخ . . . . . حَفِظَهُ‌الله – تعالى – ، وجعله من عباده الصالحين، وأوليائه المؤمنين المتقين ، وحزبه المفلحين ، آمين.

وبعد فقد وصلني كتابكم الذي تضمن السلام والنصيحة ، فعليكم السلام، ورحمة الله وبركاته، وجزاكم الله عني على نصيحتكم البالغة التي أسأل الله- تعالى – أن ينفعني بها.

ولا ريب أن الطريقة التي سلكتموها في النصيحة هي الطريقة المثلى للتناصح بين الإخوان ، فإن الإنسان محل الخطأ والنسيان ، والمؤمن مرآة أخيه ، ولا يؤمن أحد حتى يحب لأخيه ما يحب لنفسه.

ولقد بلغت نصيحتكم مني مبلغاً كبيراً بما تضمنته من العبارات الواعظة والدعوات الصادقة ، أسأل الله أن يتقبلها ، وأن يكتب لكم مثلها.

وما أشرتم إليه- حفظكم الله- من تكرر جوابي على إباحة الصورة المأخوذة بالآلة : فإني أفيد أخي أنني لم أبح اتخاذ الصورة – والمراد صورة ما فيه روح من إنسان أو غيره – إلا ما دعت الضرورة أو الحاجة إليه ، كالتابعية ، والرخصة ، وإثبات الحقائق ونحوها.

وأما اتخاذ الصورة للتعظيم ، أو للذكرى، أو للتمتع بالنظر إليها ، أو التلذذ بها فإني لا أبيح ذلك ، سواء كان تمثالاً أو رقماً وسواء كان مرقوماً باليد أو بالآلة ، لعموم قول النبي ، ﷺ ، -: “لا تدخل الملائكة بيتاً فيه صورة ” . وما زلت أفتي بذلك وآمر من عنده صور للذكرى بإتلافها ، وأشدد كثيراً إذا كانت الصورة صورة ميت.

وأما تصوير ذوات الأرواح من إنسان أو غيره فلا ريب في تحريمه وأنه من كبائر الذنوب ، لثبوت لعن فاعله على لسان رسول الله ، ﷺ ، وهذا ظاهر فيما إذا كان تمثالاً – أي مجسماً – أو كان باليد ، أما إذا كان بالآلة الفورية التي تلتقط الصورة ولا يكون فيها أي عمل من الملتقط من تخطيط الوجه وتفصيل الجسم ونحوه ، فإن التقطت الصورة لأجل الذكرى ونحوها من الأغراض التي لا تبيح اتخاذ الصورة فإن التقاطها بالآلة محرم تحريم الوسائل ، وإن التقطت الصورة للضرورة أو الحاجة فلا بأس بذلك.

هذا خلاصة رأيي في هذه المسألة ، فإن كان صواباً فمن الله وهو المان به ، وإن كان خطأ فمن قصوري أو تقصيري ، وأسأل الله أن يعفو عني منه، وأن يهديني إلى الصواب ، والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته.

مطالب مرتبط:

۳۳۰ – درست کردن عروسک برای کودک یا خریدن آن؟

۳۳۰ – از شیخ رحمه الله سوال شد: آیا فرقی بین این که بچه‌هایمان خودشان چنین اسباب بازی‌هایی درست کنند، و بین اینکه ما برای آنها درست کنیم یا برایشان بخریم، وجود دارد؟ جواب دادند: من بر این هستم که ساختن این عروسک‌ها به گونه‌ای که با خلفت الله مشابهت داشته باشند، حرام است. زیرا […]

ادامه مطلب …

۳۴۳ – حکم وجود تصویر در چیزهایی که از نیازهای ضروری مردم هستند، چیست؟

۳۴۳ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم وجود تصویر در چیزهایی که جزء نیازهای ضروری مردم هستند، چیست؟ جواب دادند: آنچه مردم امروزه به آن مبتلا شده‌اند که در بسیاری از نیازهای ضروریشان، تصویر وجود دارد، بر این هستم که اگر بشود آن را حذف کرد، بهتر است، و اگر نه، به اندازه‌ای […]

ادامه مطلب …

۳۲۹ – آیا خریدن انواع عروسک‌ها جایز است؟

۳۲۹ – از شیخ رحمه الله سوال شد: انواع مختلفی از عروسک‌ها وجود دارند که برخی از آنها با پنبه ساخته شده‌اند، و عبارت از کیسه‌ای هستند که دوخته شده و دارای سر و دو دست و دو پا است. برخی از آنها کاملا شبیه انسان، و برخی حرف می‌زنند یا گریه کرده و راه […]

ادامه مطلب …

رساله‌ای در توضیح حکم عکاسی یا فوتوگرافی

رساله بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین. و أصلی و أسلّم علی نبینا محمد، و علی آله، و صحبه أجمعین، و من تبعهم بإحسان إلی یوم الدین. اما بعد: سوالات بسیاری درباره‌ی مصاحبه‌ای که بین من و نماینده‌ی مجله‌ی «المسلمون» به تاریخ جمعه، ۲۹/۱۱/۱۴۱۰ هـ در شماره ۲۸۱ در مورد حکم عکس «فوتوگرافی» صورت […]

ادامه مطلب …

۳۲۰ – آیا نگاه کردن مرد به تصویر، حتی اگر تصویر زن بیگانه باشد، جایز است؟

در فتوای قبلی، فتوای شماره‌ی (319) در مورد مسائلی که متعلق به مشاهده‌ی تصاویر است، آمد: «اما اگر از تصاویری است که نگاه کردن به آن حلال نیست؛ مانند نگاه کردن مرد به زن نامحرم، در این حالت، محل شک و تردید. احتیاط این است که از ترس فتنه به آن نگاه نکند». این پاسخ چنین به مخاطب القا می‌کند که شما اشکالی در نگاه کردن مرد به تصویر، حتی اگر تصویر زن بیگانه باشد، نمی‌بینید. امیدواریم در این مورد توضیح بدهید؟

ادامه مطلب …

۳۳۹ – حکم ضبط کردن سخنرانی‌ها با دوربین

۳۳۹ – از شیخ رحمه الله سوال شد: حکم ضبط کنفرانس‌ها و سخنرانی‌ها با دوربین‌های ویدیویی چیست؟ جواب دادند: نظرم این است که ضبط کردن کنفرانس‌ها و سخنرانی‌ها با دستگاه‌های ویدیویی و تلویزیونی، اگر نیاز به وجود آن وجود داشته باشد، اشکالی ندارد. به چند دلیل: اول: زیرا هر کس تامل کند، برایش واضح می‌شود […]

ادامه مطلب …

کُتُب سِتّة:  شش کتاب اصلی احادیث اهل سنت و جماعت:

صحیح بخاری
صحیح مسلم
سنن ابو داود
جامع ترمذی
سنن نسائی
سنن ابن ماجه